This is page cv_b0232. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
232 HAGNAÐR -- HALDA.
hagnaðr, m. advantage, Hkr. ii. 85. hag-nýta, tt, to make use of, Rb. 42, D. N., freq. in mod. usage. hag-orðr, adj. well-spoken, Fms. iii. 152. HAGR, adj. handy, skilful, opp. to bagr, q.v.; hagr á tré, Bs. ii. 146; hagr á járn, Gísl. 18; hagr maðr á tré ok járn, Eg. 4, Ölk. 34; hann var hagr maðr, Ísl. ii. 325; hann húsar upp bæinn, því at hann var allra manna hagastr, 171; því at þú ert umsýslu-maðr mikill ok hagr vel, Fms. i. 290; Hreiðarr bað Eyvind fá sér silfr nokkut og gull, Eyvindr spurði ef hann væri hagr, vi. 214; þann mann er hagastr var á öllu Íslandi á tré, Bs. i. 132; hann valdi þann mann til kirkju-görðar, er þá þótti einn hverr hagastr vera, sá hét Þóroddr Gamlason, 163, 235; Völundr var hagastr maðr svá at menn viti í fornum sögum, Sæm. 89: of a lady, hón var svá hög (so handy at needlework) at fár konur vóru jafnhagar henni, Nj. 147; hón var væn kona ok hög á hendr, Ísl. ii. 4; Margrét hin haga, Bs. i. 143: of dwarfs, hagir dvergar, Hdl. 7; whence dverg-hagr, skilful as a dwarf. 2. = hagligr, of work; sem ek hagast kunna, as handily as I could, Vkv. 17: skurð-hagr, skilled in carving; orð-hagr = hagorðr; þjóð-hagr, a great artist. HAGR, m., gen. hags, pl. hagir, [as to the root vide haga, cp. also the preceding word] :-- state, condition; honum þótti þá komit hag manna í únýtt efni, Jb. 12; hefi ek sagt þér allt er yfir minn hag hefir gengit, Mar., Hom. 126, 155; at njósna hvat um hag Ástríðar mundi vera, Fms. i. 68; annan vetr eptir var Halldóra með barni, og lauksk seint um hag hennar, and she got on slowly, of a woman in labour, Sturl. i. 199; hann sagði með undrum hans hag fram flytjask, he said that his affairs went on in a strange way, Fb. i. 380; en nú tekr hagr minn at úhægjask, Þorf. Karl. 370. β. in plur. affairs; hversu komtu hér, eðr hvat er nú um hagi þína ? Fms. i. 79; hversu hann skyldi nú með fara eðr breyta högum sínum, Nj. 215; var þat brátt auðséð á hennar högum (doings), at hón mundi vera vitr, Ld. 22; ef þér segit nokkrum frá um hagi vára Rúts, Nj. 7; lands-hagir, public affairs. II. metaph. means; ef hann hefir eigi hag til at færa þau fram, Grág. i. 232; hann skal færa þeim manni er nánastr er, þeirra manna er hag á til viðtökunnar, 248; en ef erfingi hefir eigi hag til framfærslu, 250; ef maðr týnir svá fé sínu, at hann á eigi hag at gjalda alla landaura, ii. 410; ráða-hagr, a match; fjár-hagr, money affairs. 2. advantage, favour, gain; svo eru hyggindi sem í hag koma, a saying; bera kvið í hag e-m, to pronounce for one, Grág. i. 176; hallat hefi ek víst, segir konungr, ok þó í hag þér, Fms. ii. 272; greiddisk eigi byrrinn mjök í hag þeim, Fb. iii. 446; hrolldi hvatvetna þat er til hags skyldi, Am. 95; ó-hagr, disadvantage. 3. adverbial phrase, at högum, suitably; eigi skiptir þat högum til, 'tis not meet, 'tis a shame, unfair, Fs. 79; eigi hefir hér at högum verit til skipt, 99; Kormakr kvað eigi at högum til skipta, ef hann sparir eigi við þik sverðit, en hann sparir við oss, Korm. 80; the mod. phrase, fara sínum högum ok munum, to do at one's leisure, as one is pleased. hags-munir, m. pl. profit; at hann gerði hinum hagsmuni, fimm aura eðr meira fjár, í kaupinu, Grág. ii. 241 (freq. in mod. usage). hag-ráð, n. an opportunity, O. H. L. 33. hag-ráðr, adj. giving wise counsel, Nj. 2. hag-ræða, dd, to put right, put in order, with dat., Fas. iii. 10. hag-ræði, n. comfort, Hom. 19: service, Band. 4; en föður sínum görði hann aldri hagræði, 6; leggja til hagræðis með e-m, to do service to one, Bs. ii. 179. hag-ræðr, adj. = hagráðr, N. G. L. ii. hag-skeytr, adj. a good shot, Edda (Ub.) 270. hag-skipti, n. fairness, a fair bargain, Þórð. 21. hag-smiðliga, adv. handily, Jb. 218. hag-smiðr, m. an artist, adept, Edda 96 (in a verse). hag-spakligr, adj. (-liga, adv.), practically wise, Sks. 627. hag-spakr, adj. sensible, practical, Ver. 17. hag-speki, f. forethought, good sense, Fas. iii. 7, Sks. 50. hag-stæðr, adj. fair, favourable, of wind and weather; h. byrr, a fair wind, Eb. 332; veðr hagstætt, Eg. 390; stór veðr ok hagstæð, Fms. ii. 64, Þorf. Karl. 372. hag-virki, n. master-work, Ísl. ii. 253 (in a verse), Od. xix. 227 GREEK. hag-virk-liga, adv. in a workmanlike manner, to the purpose, Grág. ii. 338. hag-virkr, adj. workmanlike. hag-þorn, m. [hagi], the hawthorn, 'hedge-thorn,' Edda (Gl.), Stj. 395. hai, interj. alas! Stj. 649, the rendering of heu heu! in the Vulgate, cp. ai, Sæm. 118. hak, n. a little hook, such as the barb of a hook. HAKA, u, f. [Swed. haka; Dan. hage], the chin, Eg. 305; skeggit við hökuna, 564; höku ok kjálka, Fms. ii. 59, xi. 139, N. G. L. i. 339, Edda; undir-haka, a double chin. COMPDS: höku-bein, n. the chin bone, Sd. 169. höku-langr, adj. having a long chin, Bárð. 165. höku-mikill, adj. having a large chin, Sd. 147. höku-skarð, n. a cleft in the chin. höku-skegg, n. the beard on the chin, Fas. ii. 434, Hkr. ii. 176. haki, a, m. [Dan. hage; Swed. hake; Germ. haken; Engl. hook], a hook, (rare): a mythical pr. name, Edda, Fas. hakka, að, to devour, eat ravenously, as a beast, (cant word.) hak-langr, adj. = hökulangr, a nickname, Hkr. i. HALD, n. (vide halda), hold: 1. a hold, fastening; nýtr bóndi afls ok kippir vaðnum, þvíat hann hugði haldit annan veg eigi bila, Fms. xi. 442. 2. a law phrase, withholding; gagna-hald, Grág. ii. 273; þá á hann kost hvárt er hann vill at hætta til haldsins eðr eigi, ... en ef hón er login, þá verðr eigi rétt haldit, i. 312; stefna um tíundar hald, ok telja hinn sekjan um, K. Þ. K. 46. II. upholding, maintenance: 1. reparation; fyrir hald á kirkju, Vm. 12; segja til halds kirkjunni (to defray the repairs of the kirk) þann jarðar-teig, Dipl. iii. 12. 2. a law term, possession; sögðum vér með fullum laga-órskurði Guðmundi til halds sagða jörð, Dipl. iii. 5; hafa vald eðr hald e-s hlutar, Bs. i. 720; hón á tveggja króka hald í vatnið, she (the church) has the hold (right) of two hooks in the lake, Pm. 41. β. þessum fénaði beit ok hald (bite and occupation) fyrir sunnan á, Dipl. v. 10. 3. support, backing; við tókum okkr hald þar er Guð var, Hom. 154; hann hefir nú hald mikit af konungi, he has much support from the king, Eg. 336: so in the phrase, hald ok traust, help and support in need; hón hafði þenna mann sent honum til halds ok trausts, Ld. 46: and in the phrases, koma e-m at haldi or í hald, to prove true to one, be of use, help to one; ok má hann enn vel koma þér at haldi, Ísl. ii. 329; ílla koma honum góðir frændr í hald, Fms. x. 413, Greg. 22; eigi veit ek mér verr í hald koma úknáleik minn en þér afl þitt, Fms. vi. 203, Fs. 182; kemr oss þat lið ekki at haldi, Fms. viii. 214, xi. 31; þvíat vér höfum ærit mart (lið) ef oss kæmi þat vel at haldi, Nj. 192; hér kemr ílla í hald, this comes ill to help, is a great shame, Lv. 95. 4. custody; Ólafr konungr tók þá við haldi Hæreks konungs, Ó. H. 73; hafa e-n í haldi, to keep one in custody, freq.: hence varð-hald, custody. 5. entertainment; fór hann til hirðar jarls ok var með honum í góðu haldi, Bjarn. 5; hann var þar um vetrinn ok í því hærra haldi af húsfreyju sem hann var lengr, Fms. vii. 112. 6. a course, a naut. term; ef stýrimenn vilja báðir fara, ok skilr þá um hald, Grág. ii. 398: hence áfram-hald, going on; aptr-hald, return. 7. holding, meaning, suggestion; það er hald manna, freq. in mod. usage, but no reference to old writers has been found. 8. keeping, tending, of cattle; góð höld á skepnum, goð skepnu-höld, freq. III. a holding, keeping, observance, of a feast, holiday; allra heilagra manna hald, Ver. 53; þótt et meira hald sé á dægrinu, although it be a holiday of first degree, Grág. ii. 360; var þá þegar tekinn í mikit hald hans lífláts-dagr, Fms. xi. 309; í borg þessi var Þórs-hof í miklu haldi, in high worship, Al. 19: hence hátíða-hald, keeping high holidays; Jóla-hald, Fms. i. 32; Drottins-daga-hald, Nj. 165; af-hald, upp-á-hald, esteem, 'uphold;' ártíða hald, B. K. 25; níu lestra-höld, reading the nine legends, Vm. 51, 64. IV. in plur., höld, handles; klukka lítil af höldin, Vm. 42; handar-hald, a handle; cp. also haf-ald: á-höld, utensils. halds-maðr, m. a keeper, guardian, Gþl. 258, 501, Js. 121. HALDA, pret. hélt (= Goth. haihald), 2nd pérs. hélt, mod. hélzt, pl. héldum; pres. held, pl. höldum; pret. subj. héldi; part. haldinn; imperat. hald and haltú: [Ulf. haldan = GREEK, GREEK, whereas he renders to keep, hold by other words; Hel. haldan = alere, fovere, colere, which thus seems to be the primitive sense of the word, and to be akin to Lat. c&o-short;lo; again, A. S. healdan, Engl. hold, O. H. G. haltan, Germ. halten, Swed. hålla, halda, Dan. holde, are all of them used in a more general sense] :-- to hold. A. WITH DAT. to hold to: I. to hold fast by; with the notion of restraint or force, tók Gizurr förunaut Ögmundar ok hélt honum, Sturl. i. 150; Gunnarr var kyrr svá at honum hélt einn maðr, Nj. 92; ef maðr heldr manni ..., varðar fjörbaugs-garð, Grág. ii. 110; h. e-m undir drep, 17; h. skipum (to grapple the ships) með stafnljám, Fms. ii. 315: to keep back, Hrafn fékk eigi haldit henni heima þar, Ísl. ii. 249; ok halda þeim veðr í enni sömu höfn, Grág. i. 92; h. (sér) í e-t, to hold oneself fast by, grasp, þú skalt h. í hurðar-hringinn, Dropl. 29; heldr sér í faxit, Sd. 177. β. so in the phrases, halda barni (manni) undir skírn, vatn, primsignan, biskups hönd, eccl. to hold a bairn (man) at baptism, prima signatio, confirmation, Grág. i. 29; h. vatni (tárum), to hold one's tears, 623. 56, Fms. viii. 232, vi. (in a verse); halda munni, to hold one's tongue, be silent, vii. 227; halda tungu sinni, Þórð. 2. to withhold; þá megu þeir h. tíundum hans í móti, K. Þ. K. 62; h. vætti, Grág. i. 42; h. gögnum, 56; ef goði heldr tylftar-kvið, er hann heldr kviðnum, 58; halda matinum fyrir honum, 47; h. sköttum fyrir e-m, Nj. 8; h. skógar-manni fyrir e-m, Finnb. 334; um þat er hann hefir konunni haldit, Grág. i. 313; héldu bændr gjaldinu, Fms. vii. 302; hélt ek því (i.e. the money) fyrir honum, i.e. paid it not, Ísl. ii. 244. II. to hold, of a rope or the like; sá maðr hugði h. mundu er festi, ... ok h. mundu í slíku veðri, Grág. ii. 361; reip þau tíu er tveggja manna afli haldi hvert, id.; skal hann svá göra at haldi fyrir fyrnsku, 268. β. to hold, hold out, last; optast halda þar íllviðri litla hríð, Sks. 212; sunnudags-helgi ríss upp á laugardegi, ok heldr (lasts) til mánadags, N. G. L. i. 138. III. to keep, retain, Germ. behalten; fá-ein skip héldu seglum sinum, Fms. x. 143; þú skalt jafnan þessu sæti h., Nj. 6; h. bústað sínum, Ld. 26; h. ríki sínu, Al. 58, Fms. i. 13; h. öllum Noregi, viii. 155; h. frelsi ok eignum, vi. 40; h. hlut sínum, to uphold one's right, Eg. passim; halt sömum vinum sem ek hefi haft,