This is page cv_b0237. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
HAMDOKKR -- HANDLAUGAR. 237
frame of mind or mood; vera í sínum rétta ham, to be in one's own good frame of mind; færast í annan ham, to enter into another frame of mind: in western Icel. an angry, ill-tempered woman is called hamr, hún er mesti hamr (= vargr): hams-lauss, adj. distempered, furious, esp. used in Icel. of a person out of his mind from restlessness or passion, the metaphor from one who cannot recover his own skin, and roves restlessly in search of it, vide Ísl. Þjóðs. passim. COMPDS: ham-dökkr, adj. dark-skinned, of dark hue, Edda (Ht.), of the raven. ham-fagr, adj. fair of hue, bright, Ad. 7. ham-ljótr, adj. scraggy, ugly, Haustl. ham-vátr, adj. skin-wet, i.e. drowned, Landn. (in a verse): freq. in foreign, Saxon, and Germ. pr. names and local names; Hamðir, m. a pr. name, qs. Ham-þér, cp. A. S. Hama-þeow. ham-ramaðr, part. = hamramr, Fas. iii. 424, (bad.) ham-ramr, adj. a mythical term, able to change one's shape; in the Sagas it is esp. used of berserkers, -- men gifted with supernatural strength or seized with fits of warlike fury (berserks-gangr), vide hamask; but also, though less frequently, referring to hamfarir; hann var h. mjök, he was a great wizard who changed his shape, Landn. 87, 289; hann var h. mjök svá at hann gékk heiman ór Hraunhöfn um kveldit en kom um morgininn eptir í Þjórsár-dal, Landn. 236, 285, 306, Gullþ. 30; þat var mál manna at hann væri mjök h., Eg. 3; allir hinir sterkustu menn ok margir hamramir, 109; þeim mönnum er hamramir vóru eðr þeim er berserks-gangr er á, 125; eigi var þat einmælt at hann væri eigi h., 514 :-- as a nickname, Vékell hinn hamrami, Landn. 191; Vigi hinn h., Korm. 58; Tanni er kallaðr var hinn hamrami, Ísl. ii. 360, -- the MS. has handrami, which is no doubt wrong, as also in the name of the mythical king Hávarðr handrami, Fb. i. 26; cp. hinn Rammi and ramaukinn, Landn. 107, 249, 277, Hdl. 34. ham-remi, f. the state of being hamramr, Eg. 125. hams, m. ( = hamr), a snake's slough; ormar skríða ór hamsi á vár, Mkv.; kalla sverðit orm, en fetlana ok umgörð hams hans, Edda (Ht.) 123: metaph., góðr (íllr) hams er á e-m, one is in a good (bad) frame of mind; hams er góðr á fljóðum, Hallfred: Icel. say, vera í góðum, vondum hamsi, id.: allit. phrases as, hafa hold og hams, 'to keep up flesh and skin,' i.e. to be hale and hearty, to be in a good state. II. in plur. hamsar means particles of suet. In Norway hams means the husks of beans and grains: in Dan. a kind of beetle is called gjedehams. UNCERTAIN The s in hams is curious; it is kept throughout all cases; it is either a remnant of the old masc. mark s for r as in Gothic, or perhaps the s answers to the inflex. d as in O. H. G. hamedi, Germ. hemd; but still more closely to the inflex. final s in Ital. camisa, Fr. chemise. ham-skarpr, adj. [höm], thin in the flank, of a horse: the name of a horse, Edda (Gl.) ham-skiptask, t, dep. = skipta hömum, Str. 30. ham-stoli, mod. ham-stola, adj. 'ham-stolen,' prop. a wizard whose skin has been stolen, and hence metaph. frantic, furious, Eg. 565, Ems. vi. 198, Barl. 56, Karl. passim, cp. Völs. S. Fas. i. 130. ham-stolinn, part. = hamstoli, Karl. 243, 352, El. hana and hana-nú, interj. see here! vide Gramm. p. xxviii, col. 2. HAND, f. a hand; vide hönd. handa, adv. with dat. for one, to one, prop. a gen. pl. from hönd, q.v. handa- and handar- in compds, vide s.v. hönd. hand-afl, n. hand-strength; lesa sik upp með handafli, to haul oneself up by strength of hand, Fas. iii. 283. hand-afli, a, m. the produce of one's hands; lifa á handafla sínum, to live by one's hands. handan, adv., 1. denoting from the place, from beyond, beyond; handan um, and in mod. usage handan yfir, á, fjörð, sund, fjall, from beyond a river, firth, sound, fell, or the like; hann sá mann ríða handan um Vaðla, Ld. 148; skip reri handan um fjörðinn, Eb. 292; handan ór, af, frá, from the side beyond, the land being in dat.; kom þar Ingimundr ór Dölum handan, Sturl. i. 88; er þeir koma handan ór Tungunni, ii. 216; þeir sá at þrír menn hleyptu handan frá Akri, i. 83; handan af Nesinu, i.e. from Caithness to the Orkneys, Orkn. 410. 2. absol., vindar gnýja héðan ok handan, henceforth and thenceforth, Edda 8; Þórðr andar nú handan, from the opposite bench, Sturl. i. 21, Fms. v. 176 (in a verse); vestan Vatnsskarð ok handan, from the west of the fell W. and beyond, Sturl.; Íslands Húnalands sem Danmarkar handan, i.e. Iceland as well as Húnaland and Denmark beyond the sea, Korm. II. fyrir handan, denoting in the place, with acc.; þar vórum vér allir fyrir handan á upp frá Akri, Sturl. ii. 210; hér fyrir handan ána, Ísl. ii. 260; fyrir handan ver, beyond the sea, Gkv. 2. 7; fyrir handan sundit, Hbl. 1 :-- adverb., vera má nú at Barði sé fyrir handan, Ísl. ii. 387; Sódóma fyrir handan en Gomorra fyrir héðan, Symb. 30. hand-bani, a, m. a law term, an actual slayer, homicide; opp. to ráð-bani, hald-bani, Hdl. 28, (GREEK.) hand-bjalla, u, f. a hand-bell, Pm. 90. hand-björg, f. 'hand-supply;' esp. in phrases, lifa við h. sína, to live from hand to mouth, Fas. iii. 538; eiga allt undir h. sinni, id., Róm. 290; færa e-n fram með h. sinni, to support a person by one's labour, Jb. 267; whence handbjargar-úmagi, a, m. (-maðr, m.), a person supported by another's labour, id. hand-bogi, a, m. a hand-bow, Landn. 288, Sks. 390, 626, Orkn. 148, Fms. vii. 45, Fb. i. 486; opp. to lásbogi, a cross-bow. hand-bók, f. a handbook, Vm. 52, Hom. 29. hand-bragð, n. handicraft, manner of work, gott, íllt h.: of needlework, það er handbragðið hennar á því, and the like. hand-byndi, mod. hand-bendi, n., prop. a handcuff: metaph. a hindrance, bother, e-m er (verðr) h. at e-u, to be bothered with a thing, Karl. 234; það er h. að honum; hann ekki nema til handbendis. hand-bærr, adj. ready at hand, Greg. 7, Hornklofi. hand-fagr, adj. having fair hands, Korm. hand-fang, n. 'hand-grip,' a span, Gísl. 23. hand-fara, fór, to touch with the hands, Bs. i. 460. hand-fátt, n. adj. lack of hands, having too few hands, Fb. i. 521. hand-festa, t, a law term, to strike a bargain by shaking hands, to pledge; h. heit sitt, Fms. vi. 145; Ásgrímr handfesti at greiða þriggja vetra skatta, Bs. i. 740; handfestir eiðar, Dipl. ii. 19; biskup handfesti (betrothed) jungfrú Ingilborg, Fms. x. 103, H. E. i. 248; handfest mér upp á trú þína, at ..., Stj. 629. 2 Kings x. 15. hand-festa, u, f. (hand-festning, f., H. E. i. 251), = handfestr, Dipl. iv. ii, Fb. i. 366, Bs. ii. 61. hand-festr, f. striking a bargain, the joining hands; þá ferr handfestr um allt skipit þeirra í millum at þessu heiti, Bs. i. 421; áttu þeir at handfesti ok vápna-tak at þessu heiti, Fms. viii. 55; tóku þeir heit sitt með h., v. 138; sira Oddr tók þá ok þetta skilorð með h., Bs. i. 746; við vitni ok h., Fb. i. 366: it answers to the signing one's name in mod. law. UNCERTAIN In the early Dan. and Swed. laws the stipulation to be given by the king at his coronation was called haand-fæstning. In Scotland marriage used often to be preceded by a preliminary union called hand-fasting, see Jamieson s.v. II. a rope by which to haul oneself up, Jm. 1. hand-fjatla, að, = handvætta. hand-fyllr, f. a handful, Ó. H. 211. hand-færi, n. an angling line. hand-ganga, u, f. surrender (cp. ganga á hönd e-m), also submission to one as liege-lord; veita e-m handgöngu, Ó. H. 97; þá varð ekki af handgöngu við konunga, 163, Róm. 124, 134. hand-genginn, part. [Dan. haandgangen], a king's officer, belonging to the king's household; görask h. e-m, Eg. 29, 197, Sks. 249, Eb. 110, Fs. 70; synonymous to hirðmaðr, Fms. iv. 122, Al. 27, N. G. L., Jb. passim. hand-góðr, adj. handy, adroit, Valla L. 223. hand-grannr, adj. having a thin hand. hand-grip, n. = handrán, Bs. ii. 45. hand-hafa, ð, to have in hand, possess, Gþl. 313. hand-hafl, a, m. having in hand, Fb. 329; vera h. at e-u, to get into one's hands, clutch a thing (as a law term less than to own); vera h. at jörðu at úleyfi konungs, Gþl. 452; ef sá kallask keypt hafa er h. er at, N. G. L. i. 249, Sturl. i. 56 (of unlawful seizure). hand-haltr, adj. having a lame, bad hand, Sturl. i. 189. hand-heitr, adj. having a warm hand. hand-hæfi, n. and hand-höfn, f. a hand instrument, Þjal. 8. hand-högg, n. a hacking off one's hand, Sturl. iii. 116. hand-höggva, hjó, to hack one's hand off, Eb. 58, Fms. viii. 167. hand-iðjan, f. = hannyrð, Bs. i. 619. hand-kaldr, adj. having (usually) a cold hand. hand-kista, u, f. a hand-box, D. N. hand-klukka, u, f. a hand-bell, Vm. 114, 117, B. K. 83. hand-klæði, n. a hand-towel, N. G. L. ii. 443, Nj. 176, Fms. iii. 194: for use in church, Vm. 15, 104, 117, Dipl. iii. 4, B. K. 83. hand-knakkar, m. pl. a kind of crutches, Mar. 69, 70. hand-kriki, a, m. an arm-pit. hand-krókr, m. a game, 'hand-crook,' pulling with crooked hands. hand-krækjask, t, recipr. to try the strength by pulling with crooked hands, Fms. vi. 203, Fs. 78 (where it is used of hooking hands together and standing in a circle as in a dance). hand-kvern, f. a quern, hand-mill, B. K. 81. hand-lag or hand-lög, n. [cp. mid. Lat. andilago, andilangus, per festucam et per andilangum tradere, Du Cange] :-- joining hands, a pledging, = handfestr, Eb. 128, Sturl. iii. 233, D. N. i. 134: in sing., Dipl. i. 11. hand-laginn, part. adroit; hand-lagni, f. adroitness. hand-lami, adj. indecl. with a lame, bad hand, Bs. ii. 29, Karl. 547. handlan, f. working, MS. 4. 10. hand-latr, adj. lazy, Sturl. iii. 200. hand-laugar, f. pl. washing the bands, a custom with the men of old after as well as before meals; gefa e-m h., Fms. vi. 321, Stj. 153; taka h., Fms. vii. 85; ganga til handlauga, v. 317; bera inn h., Nj. 220 (after dinner); Bergþóra gékk at borðinu með handlaugar, Nj. 52, cp.