This is page cv_b0299. Please don't edit above this dashed line. Thank you!
-----------------------------------------------------------------------------
bændr eðr griðmenn, 57; hvárz hverfa til lofs eðr löstnnar, Greg. 10;
hvárz verit hafa góð eðr íll; hvárz hann er lærðr eðr úlærðr, h. hann svimr
á sjó eðr vatni, Hom. (St.) passim: adding a superfluous sem, hvártz sem
maðr verðr sekr at sátt eðr á várþingi, Grág. i. 121.
HVE, adv., hvei, Gþl. 495 A; the vowel was prob., as in all similar
monosyllables, sounded long, qs. hvé; prop. an old instrumental case
from hvat: [Ulf. hwaiva; A. S. hwu; Engl. how; Germ. wie; Swed. huru;
Dan. hvor-ledes] :-- how, interrog.; ok freista hve þá hlýddi, Ib. 7; bera
vætti, hve fyrir sekð hans var mælt, Grág. i. 83; hve for með þeim, Ísl.
ii. 341; kveða á, hve þing heitir, Grág. i. 100 (see heita A. II); hve þú
heitir, how art tbou named ? hve margir, how many ? Ld. 74; hve mjök,
how much ? Nj. 24; hve mikill? Fms. vi. 286, Þiðr. 273, Hom. 35;
þeir vissu eigi, hve fram var (mod. hvað framorðið var), they knew not the
time, of the day, K. Þ. K. 90; spurði, hve gamall maðr hann væri, Ld. 74;
þat var með miklum úlíkindum hve (how violent) stormr var eðr snæfall,
Finnb. 312: hve nær, when?; Stj. 339, Fb. ii. 394, Nj. 142, Hom. 9,
passim; but see hvenar below.
hveðnir, m. a kind of fish, Edda (Gl.)
hvegi, adv., qs. hve-gi; hvigi, Grág. (Kb.) i. 144, 147, N. G. L. i. 71;
hveregi = hvegi, Skálda 169 (Thorodd), see p. 199 :-- howsoever, always
with a following particle er (es) or sem; hvegi er mál fara með þeim,
Grág. i. 330; hvegi er um hlaup bersk, Kb. i. 147; h. vandr sem væri,
Hom. (St.) 53, Am. 33; hvigi mikinn rétt sem erfingi hennar á á henni,
N. G. L. i. 71; hvegi er margir viðtakendr eru, Grág. (Kb.) i. 195; hvegi
margir sem eru, N. G. L. i. 79; hvegi er síðan görisk, 19; h. skyllig er
hón væri, howsoever important it may be, Post. 686 C. I; hvegi er fundr
ferr, Fms. viii. 118 (in a verse); h. úvænt sem þeim hyrfði, xi. 76; hvegi
lengi sem, h. víða sem, x. 392, 395; h. litla hríð sem, H. E. i. 243;
h. náin at frændsemi er, Grág. i. 227: a kind of gen., hvegis lítt sem
eptir var af öskunni, þá stóð ljós af mikit, Blas. 37.
hveim, dat. to whom, = Lat. cui: I. interrog.; direct, hveim
eru bekkir baugum sánir ? Vtkv. 6: indirect, aesir vitu hveim ..., Ls. 8;
hveim ofreiðr, Skm. I, 2; hann skal segja hveim á hendr var, Grág. i.
65; hveim ek hefi þá jörð selda, N. G. L. i. 88. II. indef. to any,
with gen.; hveim hölda, to any, every man, Skv. 3. 12; manni hveim, Skm.
7; but manna hveim, 27; hveim snotrum manni, Hm. 94; hón hratt
hveim af hálsi, Skv. 3. 42. 2. with er; hveim er, to whomsoever, Lat.
cuicunque; nefni ek þetta vætti hveim er njóta þarf, Grág. i. 7; hveim
er sér góðan getr, Hm. 75; hveim er þær kná hafa, Sdm. 19; hveim er
liðinn er, 34; hveim er sína mælgi né manað, Ls. 47; hveim er sér
góðan getr, Hm. 75; hveim er við kaldrifjaðan kemr, Vþm. 10. This
form remains in the mod. hvim-leiðr or hvum-leiðr, qs. hveim-
leiðr, adj. loathsome to everybody, detested, hateful.
HVEITI, n. [Ulf. hwaiteis = GREEK , John xii. 24; A. S. hwæte; Engl.
wheat; Hel. hueti; O. H. G. hwaizi; Germ, waizen; Swed. hvete; Dan.
hvede] :-- wheat, Eg. 69, 79, 460, Stj. 255, 413. COMPDS: hveiti-
akr, m. a wheat field, Stj. 413, Fas. iii. 373, Fb. i. 540. hveiti-ax,
n. an ear of wheat, Þorf. Karl. 412. hveiti-brauð, n. wheaten bread,
Stj. 221. hveiti-hleifr, m. a wheaten loaf, Bev. hveiti-korn, n.
a grain of wheat, Stj. 99, Hom. 37, Pass. xvii. 27. hveiti-mjöl, n.
wheat meal, flour, K. Þj. K. 74, Fms. xi. 157. hveiti-salli, a, m. the
finest flour, Stj. 294, 309, 318. hveiti-sekkr, m. a wheat sack, Stj. 217.
hvekkja, t, to tease, vex.
hvekkr, m. a bad trick, of an urchin.
HVEL, n., later form hjól, q. v.; the vowel was prob. long, qs. hvél,
as in the Engl.; for in þd. 6 hvél and hál form a half rhyme; a weak neut.
hvela occurs, Rb. 1812. 92, MS. 415. 8: [A. S. hweowol; Engl. wheel;
cp. Gr. GREEK ] :-- a wheel; á hverfanda hveli, on a turning wheel, Hm.
83, Grett. 119 A, Fms. i. 104, Sks. 338: of the moon, Alm. 15; á því
hveli er snýsk und reið Rögnis, Sdm. 15; mörg hvel ok stór, Bret. 90;
hálfu hvela sólarinnar, Rb. 112; með fjórum hvelum, Sks. 421; hann hjó
hvel undan skipi sínu, Krók. 59; þar sem hón velti hveli sínu, Al. 23; brjóta
í hveli, to break on the wheel, Hom. 147: an orb, geislanda hvel, a beaming
orb, the sun, Sks. 94; fagra-hvel, fair wheel, poët, the sun, Alm.; himins
hvel, heaven's orb, the sun, Bragi; hvela sólarinnar, the sun's disk, MS.
415. 8; hvel á tungli, Rb. 452: a circle, vofit (woven) með hvelum ok
hringum, Str. 17. COMPDS: hvel-görr, part. circular, Str. 80. hvel-
vagn, m. a wheel wain, Akv. 28. hvel-vala, u, f., poët. a pebble, Þd. 6.
HVELFA, ð, causal from hválfa: to arch, vault, with acc.; allt
húsit hvelfði hann innan, Stj. 563; var þar upp af hvelft ræfrit, Fms. v.
339: hvelfðr, vaulted, Stj. 12. II. proncd. hvolfa, to turn (a
ship or vessel) upside down, with dat.; ef maðr hvelfir skipi undir manni,
Grág. ii. 130; hann kastaði árunum ok hvelfði nökkvanum undir sér, Fms.
ii. 182; hann hvelfir skipinu undir þeim, Fb. ii. 220. 2. impers. to
capsize; hvelfði þar skipinu undir þeim, Fms. i. 293; hallaði því næst
skipinu svá at inn féll sjórinn ok því næst hvelfði, ix. 320, v. 1.; réru
dvergarnir á boða ok hvelfði skipinu, Edda 47; þá laust hviðu í seglit
ok hvelfði skipinu, Ld. 326; þá rekr á hvassviðri mikit ok hvelfir skip-
inu, 58, Fs. 150. 3. to pour out of a vessel; h. vatni úr fötu, to
pour water out of a bucket; tveir vóru at hvölfa elfum ölva í iðra sá,
Stefr Ól.: cp. Engl. to whelm, overwhelm, which may be a kindred word.
hvelfing, f. a vault.
HVELJA, u, f. [hvalr, cp. Engl. wheal] , the skin of a cyclopterus or
whale, etc.: in pl. the metaph. súpa hveljur, to sup on hveljur, i. e. to
lose the breath, to gasp as when about half drowned; ekki þurfti hann
Oddr staup, hann ýmist sökk eða hveljur saup, Stef. 01.
hvellr, m. a shrill sound.
HVELLR, adj. [cp. Germ, hell, hallen], shrilling, thrilling, of sound
as from an explosion; hvellr hamarr, Thom. 325; hvellr lúðr, Karl. 359;
hvellast óp ok skjal, Bær. 18; hveli rödd, Fas. i. 272; hvellar hurðir,
Al. 70; hvellr hneri, Orkn. 448; tala hvellt, Fms. i. 215; hátt ok hvellr,
Thom. 451, 478.
HVELPR, m., not hvalpr. but proncd. hvolpr; [A. S. hweolp; Engl.
whelp; Dan. hvalp] :-- a whelp, Fms. xi. 10, 12, Gkv. 2. 41, passim:
metaph. an urchin, cp. hunn, Fms. vi. 323, Nj. 142: of a lion's, tiger's
whelp, Stj. 71, 80, 572, Al. 3, Fas. ii. 165; a wolf's, Al. 31: a nick-
name, Orkn.: the phrase, bera hvelpa undir hondunum, to pull with the
elbows stuck out, of awkward rowing.
hvenar or hvenær, spelt hvenar in Dropl. 20, 21, and proncd. so at
the present day; [hvenar seems to be the true form, as the word is prob.
derived not from hve and nær, but is like Engl. when-e'er, from Goth.
hwan -- GREEK A. S. hwænne; Engl. when; Hel. huan; Germ, wann] : --
when, Nj. 142, Ld. 204, Grág. i. 103, 350, passim.
hvepsa, að, [hváptr], to snap, snap at, bite.
hvepsinn, adj. snappish, of a dog: hvepsni, f.
hveregi, see hvegi.
hver-einn, pron. every one; see hverr.
hverf, n. a scoop or basket for herring-fishing; með hverfum ok roð-
háfum, Gþl. 427; en hverr er síld fiskir ... greiði hann hverf af lest
hverri, N. G. L. i. 140.
HVERFA, pret. hvarf, pl. hurfu; subj. hyrfi; part, horfinn; in mod.
pronunciation inserting the v throughout, hvurfu, hvyrfi, hvorfinn; akin
to horfa, q. v.: [Ulf. hwairban = GREEK ; A. S. hweorfan; O. H. G.
hwerban; Germ, werben] :-- to turn round; hverfanda hvel, Hm. 73 (see
hvel); nú mátt þú engi veg þess hverfa (thou canst turn to no side) at
Guðs miskunn sé ekki fyrir þér, Hom. 156; h. í móðurátt, föðurátt, to
devolve upon, of right or duty, Grág. i. 177, 237; hafa horfit í Guðdóm,
625. 59; hverfa af lífi, to depart from life, die, Stor. 10: with acc. of
place, himin hverfa þau skulu hverjan dag, they shall pass round the heaven
every day, of the sun and moon, Vþm. 23. 2. with prep.; h. aptr,
to turn back, return, Fms. vii. 298, x. 231, Stj. 606, Hom. 98; to recoil,
aptr hverfr lygi þá er sönnu mætir, a lie recoils before the truth, Bs. i. 639;
h. aptr til sin, to recover one's senses, Mar.; hurfu at því ráði allir þrændir,
all the Th. turned that way, took that part, Fms. i. 18, vii. 206; þá hurfu
menn þegar at honum, thronged around him, xi. 193: h. af, to leave off;
þá hvarf af Pálnatóka þyngd öll, i. e. P. recovered, Fms. xi. 69; þegar er
þú vilt af h. at unna Ólafi, Hkr. ii. 322 . h. frá e-u, to turn from, cut short,
leave off; þar var fyrr frá horfit Konunga-tali, Fms. i. 139; nú verðr þess
at geta er ver hurfum frá, Rd. 171 (of episodes in a story); taka þar til
er hinn hvarf frá, Grág. i. 139; áðr frá hyrfi, áðr sundr hyrfi, before they
parted, Am. 34, 35: h. eptir, to follow; fræ-acute;ndr hans ok vinir þeir er eptir
honum hurfu, Fms. iv. 287; eptir honum hurfu margir menn, Ver. 47:
h. með e-m, to turn with one, follow, Grág. i. 8, 9; þá hurfu saman fjórir
tigir, gathered together, 655 xvi. B. 4: h. til e-s, to turn towards a place,
Hým. 17, Gh. 7; to turn to one and take leave, Fms. vii. 224, Am. 44: h.
undan, to be withdrawn, lost; hvarf ríki í Noregi undan Dana-konungum,
Fms. xi. 183; þat ríki er undan var horfit, 42: h. um, to encircle, surround,
(um-hverfis = all around); innan garðs þess er hverfr um akr eða eng, Gþl.
136; þær hverfa um hodd goða, Gm. 27. II. metaph. to turn out of
sight, disappear, be lost, stolen, or the like; maðrinn hvarf þar, there the
man was lost from sight, Nj. 95, 275; stjörnur hverfa af himni, Vsp. 57:
to disappear, skip hvarf, Landn. 305; ef skip hverfr, Grág. 1. 215; hverfi
féit or hirzlu hans, 401; motrinn var horfinn (stolen), Ld. 206; Steinólfi
hurfu (St. lost) svín þrjú, Landn. 126; Ingimundi hurfu svín tíu, 177; see
hvarf. III. part, horfinn: I. surrounded; björn horfinn i
híði, much the same as híðbjörn (see híð), Gþl. 444; horfinn foldar
beinum, Ýt. 19; bærinn var h. mönnum, surrounded by men, Sturl. ii.
144, Orkn. 112. β vera vel vinum horfinn, to be well backed by
friends, Nj. 268; vel um horfit (in good condition), þar stóð naust ok
var vel um horfit, Háv. 48; whence the mod. phrase, vel um-horfs, in a
good state. 2. abandoned, forsaken; heillum horfinn, forsaken by
luck (horfin-heilla), Fs. 48; héraði horfinn, bereft of a dwelling in the dis-
trict, Sturl. iii. 255; sok horfinn, having lost the suit, Nj. 234; mun bann
eigi horfinn heimsóknum við mik, he has not left off attacking me, Sturl.
iii. 228; eigi ertú enn horfinn í fyrirsátunum við mik, Þórð. 41 new
Ed.; þögn horfinn, bereft of silence, i. e. noisy, Gs. 3.
hverfa, ð, causal of the last verb: I. to make to turn, turn, with
acc.; h. e-m hugi (acc. pl.), to turn a person's mind, Hm. 162; sneru
þeir krossinum, ok hverfðu (turned) hendr hans niftr, ok höfuð tíl jarðar,
656 C. 37; hann sneri sverðinu í hendi sér ok hverfði fram eggina, Fas.
ii. 139; hann ofrar vápni sínu at manni, ok hverfir hann fram hamar,
N. G. L. i. 67; h. at sér hinn mjóvara hlut, Ýt. 13; vér hverfum oss í