This is page cv_b0302. Please don't edit above this dashed line. Thank you!
-----------------------------------------------------------------------------
302 HVIRFILVINDR -- HVÍTR.
Stj. 617; frá hvirfli til ilja, Job ii. 7; lýstr ofan í miðjan hvirfil, Edda
30; dreyrði or hvirflinum, Fms. ii. 272, Fb. iii. 406, Ísl. ii. 343, Bs. i.
190; fyll skóinn af blóði ok set í hvirfil mér, 229. 2. a top, summit,
Sks. 728; hvirflar heimsins, the poles, Pr. 476; h. fjallsins, Stj. 306, Mar.
hvirfil-vindr, m. a whirlwind, Fms. x. 201, Ld. 156, Bs. i. 724, ii. 5,
Stj. 114, Barl. 162.
hvirfing, f. or hvirfingr, m. a circle of men; setjask í hvirfing, to sit in a circle, Fms. vi. 279; þeir sömnuðu þeim saman í eina hvirfing,
Karl. 249; Helgi spurði hvárt þeir sæti í hvírfingi eðr hverr út fra öðrum,
Ld. 272; þeir setjask niðr í einn stað í hvirfing, Band. 33 new Ed.;
síðan vóru goð hennar sett í hvirfing úti, Fms. v. 319. II. a
drinking match, at which the cup was passed round, cp. the Engl. loving
cup; it is opp. to tvímenningr, when two persons pledged one another
in the same cup; drekka hvirfing, Ó. H. 61. COMPDS: hvirfings-
bróðir, m. a club-mate, club-brother, Fms. vi. 440. hvirfings-
drykkja, u, f. a drinking bout, a kind of club in Norway in olden times
as opposed to the later gildi, q. v.; hann kvað þá engar veizlur hafa haft
þat haust nema gildi sín ok hvirfings-drykkjur, Hkr. ii. 165; Ólafr
konungr (who died A. D. 1193) lét setja Mikla-gildi í Níðarósi, en áðr
vóru þar hvirfingsdrykkjur, Fms. vi. 440. hvirfings-klukka, u, f.
a bell in such a club, Fms. vi. 440.
hvirfla, að, to whirl; h. heyit, Fb. iii. 522, in mod. usage with dat.
hviss, interj. whew! to imitate the sound of whistling, Bs. i. 420.
hvissa, að, [Engl. hiss], to run with a hissing sound, e. g. of a stream;
það hvissar í honum.
HVÍ, prop, a dat. of an old and partly obsolete pron. hvat, [see hvat
and hverr] :-- Lat. cui, for what: I. interrog., þá var séð yfir hví
stafrinn hafði búit, 655 iii. 2; kviðr berr hví hann orkar, of what it is
capable, Grág. i. 252; at hví neyt sé, w hat it is good for, ii. 260; þá
spurði Hallr hví þat sætti, H. asked what was the matter, Fms. ii. 193;
hvi saetir hark þetta ok hlaup ? Ó. H. 109; fyrir hví, wherefore ? (in vulgar
Engl. still, for why?), fyrir hví biðr þú eigi lækningar? 222; spurði hann
fyrir hví þeir væri þar? Eg. 375, Eluc. 4: with compar., hví verri, how
much the worse, quanta pejor; skulu búar telja hví hann var þá verri
at hafa er hann var sjúkr en þá er hann tók vistina, Grág. i. 155,
475. II. indef. any; Guð mun við hví (= hverju) faðerni ganga,
er hann játar oss í skirninni, 655 i. 2.
B. Adverb interrog., prop, ellipt. [cp. Goth, du hwe = GREEK ; A. S.
hwi; Engl. why; Germ, wie] :-- why ? (see fyrir hví above); hví freistið
mín ? Vsp. 22; hví þú einn sitr ? Skm. 3; hví sitið ? Gk. 2; hví þá, why
then? Vþm. 9, Ls. 47 is dubious; hví þykkir dóttur minni svá íllt vestr
þar? Nj. 11; hví skal eigi þegar drepa hann? Eg. 414; eigi veit ek hví
þú gengr með slíku máli, 523; mun ek ákveðit gera hví þannig er til
skipt, Ísl. ii. 346: hvi-ligr, adj. (q. v.), Fms. x. 107: hví-likr, adj. =
Lat. qualis, (q. v.) 2. with subj.; hví um segjak þér? Skm. 4;
hvi þú vitir? Vþm. 42; hví sé drengr at feigri? Km. 22. 3. = hve,
instrumental, Skm. 17, (q.v.).
hví, interj. imitating a gull's cry, Bb.
hvía, að, to squeal, of a vicious horse when fighting.
HVÍLA, d, to rest, esp. to rest, sleep in a bed; í hvíluna þar er hón
hvildi, Eg. 567; h. í rekkju sinni, Fb. ii. 195, Stud. iii. 282, Fms. vii.
222; h. tveim megin brikar, Korm.; the old beds stood with the side
to the wall, hence the phrase, hvíla við stokk, or þil, cp. Sturl. i. 207,
208; see also brík; h. í sama sæing konu, Grág. i. 329; h. hjá e-m,
Hbl. 17. 2. metaph. of the dead, to rest, sleep, Fms. vii. 240, N. G. L.
i. 348, Sighvat, but only in a Christian sense, so that 'her hvílir' (= Dan.
her hviler) on Runic stones is a sure test of a Christian age. 3.
hvíla sik, to take rest, pause, Eg. 492, 586; h. lið sitt, to let one's troops
rest, Karl. 370. II. reflex., hvílask, to take rest, pause, 623. II,
Vkv. 28, Nj. 132, Lv. 59, Fms. v. 64, vii. 193, Sks. 550: to pause, vil ek
nú láta þá ræðu hvílask, Sks. 240; nú verðr þar at hvílask, Gísl. 18.
HVÍLA, u, f. [Ulf. hweila = GREEK ; A. S. hwîl; Engl. while; O. H. G.
hwila; Germ, weile; Hel. hvîla; all of them in a temp, sense, = a while,
an hour; whereas the Scandin. word has the notion of rest, making a
distinction between hvíld in a general, and hvíla in a special sense;
Dan. hvile; Swed. hvila] :-- a bed, Sturl. i. 207, 208, iii. 282, Nj. 14,
Eg. 567, Fms. xi. 290, Gísl. 16, Am. 9, Sól. 72; vers-hvíla, Grág. ii. 183,
passim. COMPDS: hvílu-ábreiða, u, f. a bed-blanket. hvílu-
brögð, n. pl. cohabitation, Fas. iii. 305, 470. hvílu-felagi, a, m.
a bedfellow, Fms. ix. 321. hvílu-gólf, n. a bed closet, Fms. ii. 85,
197, Eg. 603, Dropl. 29, Háv. 31 new Ed., Gísl. 30, Ld. 138; also called
lok-hvíla, cp. Gísl. 29, Eb.; thalamus is rendered by hvílugólf in Hom. (St.)
101. hvílu-höll, f. = hvílugolf, Karl. 20. hvílu-klæði, n. pl.
bedclothes, Vm. 109, Finnb. 216, N. G. L. i. 358. hvílu-neyti, n.
the sleeping in one bed, Stj. 197, Bær. 17. hvílu-stofa, u, f. = hvilu-
gólf, D. N. hvílu-stokkr, m. the outside edge of a bed, 623. 52, Pr.
439. hvílu-tollr, m. hire of a bed, Fas. iii. 372. hvílu-váðir,
f. pl. bed sheets, (mod. rekkváðir or rekkjóðir), Vm. 177. hvílu-
þröng, f. the taking up one's bed, Gísl. 16; lok-hvíla, q. v.
hvíl-beðr, m. a bed of rest, Akv. 31.
hvíld, f. rest, repose, Nj. 43, Eg. 492, Fms. v. 307, vi. 420, vii. 193,
Sks. 235, Stj. 613, passim: pause, Nj. 248; í hvíld, in baiting, in rest,
Hbl. 2. COMPDS: hvíldar-dagr, m. a day of rest, Magn. 502: esp.
eccl. the Sabbath, halda skaltú helgan hvíldar-daginn Drottins Guðs þíns,
the Fourth Commandment, Stj., Vidal. passim. hvíldar-hestr, m. a
relay horse, Sturl. iii. 23. hvíldar-lauss, adj. restless, without rest,
Sks. 235. hvíldar-staðr, m. a place of rest, Stj. 155, Pass. 10. 3.
hvíl-dagr, m. = hvildardagr, Rb. 1812. 48.
hvílig-leikr, m. = Lat. qualitas, Alg. 372, Edda ii. 90.
hví-ligr, adj. = Lat. qualis, Fms. x. 107.
hví-líkr, adj. interrog. [Ulf. hweileiks; A. S. hwylc; Engl. which; Early
Engl. and Scot, while, whilk] :-- what like? (as still used in North. E. for
of what kind?), Lat. qualis, Fms. ii. 220, v. 302, Nj. 269, passim in old
and mod. usage. II. relative, Stj. 85.
HVÍNA, pret. hvein, hvinu, hvinit, [A. S. hwînan; Engl. whine; Dan.
hvine; Swed. hvina] :-- to give a whizzing sound, as the pinions of a
bird, an arrow, shaft, gust of wind, or the like; hein hvein í hjarna maeni,
the bone whizzed into his skull, Hausrl. 5; örvarnar flugu hvínandi yfir
höfuð þeim, Fms. viii. 39; örvar hvinu hjá þeim öllu megin, 179; sær
fell at landi hvínanda, Clem. 48; láta hein-þynntan hryneld h., Edda 88
(in a verse).
hvískra, að, [Dan. hviske; Swed. hviska], to whisper, Karl. 211.
hvískran, f. (hviskr, n.), a whispering, Karl. 236.
hvísl, n. (and hvísla, u, f., Thom. 535), a whispering, THom. 447.
HVÍSLA, að, [A. S. hwîslan; Engl. whistle]: to whisper; h. við e-n,
Fms. v. 201; h. með e-n, Karl. 53; h. sin í millum, Karl. 356: mod.,
hvísla at e-m: recipr. hvíslask, to whisper to one another, Fms. xi. 425.
hvíta, u, f. the white in an egg.
hvíti, f. whiteness, fair hue, Ísl. ii. 211.
hvítill, m. (Ivar Aasen kvitel, the Engl. quilt), a white bed-cover,
Sir., N. D.
hvítingr, m. a kind of whale, Sks. 123, Gkv. 2. 42; mod. mjaldr:
name of horses, Bjarn. 20: of drinking horns, Fms. iii. 189.
hvít-leiki, a, m. whiteness, Stj. 92, Mar.
hvít-mata, að; það hvítmatar í augun á honum, of milky white eyes.
hvítna, að, to become white, Edda 28, Sir. 64.
HVÍTR, adj. [Ulf. hweits = GREEK; A. S. hwít; Engl. white; Hel. huît;
O. H. G. hwîz; Germ, weiss; Swed. hvit; Dan. hvid] :-- white; hvit
skinn, white fur, 4. 24; h. motr, a white cap, Ld. 188; h. skjöldr, a
white shield, Fms. x. 347; hit hvíta feldarins, Fbr. 148; hvítt blóm,
white blossom, 4. 24; hvítt hold, white flesh (skin), id.; hvít hönd,
a white band, Hallfred; h. háls, a white neck, of a lady, Rm.; h. hestr, a
white horse, Fms. ix. 527; hvítr á har, white-haired, vi. 130; h. maðr
(fair of hue) ok vænn í andliti, x. 420; hvítan mann ok huglausan, Ld.
232; hvít mörk, white money, of pure silver, opp. to grátt (grey) silver,
B. K. 95; hvitr matr, white meat, i. e. milk, curds, and the like, opp. to
flesh, in the eccl. law, K. Þ. K. 126; hvítr dögurðr, a white day meal,
Sighvat; hvíta-matr, id, K. Þ. K. 102; mjall-hvítr, fann-h., snjó-h.,
drift-h., white as driven snow; al-h., white allover.
B. Eccl. use of the word white: I. at the introduction of
Christianity, neophytes in the week after their baptism used to wear
white garments, called hvíta-váðir, f. pl. white weeds, as a symbol of
baptism cleansing from sin and being a new birth; a neophyte was called
hvít-váðungr, m. a 'wbite-weedling,' one dressed in white weeds, Niðrst.
II: the Sagas contain many touching episodes of neophytes, esp. such as
were baptized in old age, and died whilst in the white weeds; þat er sögn
flestra manna at Kjartan hafi þann dag görzt handgenginn Ölafi konungi
er hann var færðr ór hvíta-váðum ok þeir Bolli báðir, Ld. ch. 40; síðan
hafði konungr þá í boði sínu ok veitti þeim ena virðuligustu veizlu meðan
þeir vóru í hvítaváðum, ok lét kenna þeim heilög fræði, Fms. i. 230;
Glúmr (Víga-Glúm) var biskupaðr í banasótt af Kol biskupi ok and-
aðisk í hvítaváðum, Glúm. 397; Bárðr tók sótt litlu síðar enn hann
var skírðr ok andaðisk í hvítaváðum, Fms. ii. 153; Ólafr á Haukagili
var skírðr ok andaðisk í hvítaváðum, Fs. (Vd.) 77; var Tóki síðan
skírðr af hirðbiskupi Ólafs konungs, ok andaðisk í hvítaváðum, Fb. ii.
138; síðan andaðisk Gestr í hvítaváðum, Bárð. (sub fin.) Sweden, but
above all Gothland, remained in great part heathen throughout the whole
of the 11th century, after the neighbouring countries Denmark and Norway
had become Christian, and so we find in Sweden Runic stones referring to
Swedes who had died in the white weeds, some abroad and some at home;
sem varð dauðr íhvítaváðum í Danmörku, Baut. 435; hann varð dauðr
í Danmörku í hvítaváðum, 610; þeir dó í hvítaváðum, 68; sem dó í
hvítaváðum, 271; hann varð dauðr í hvítaváðum, 223, 497. Churches
when consecrated used to be dressed out with white; var Kjartan at
Borg grafinn, þá var kirkja nyvígð ok í hvítaváðum, Ld. 230. II.
the white garments gave rise to new words and phrases amongst the first
generation of northern Christians: 1. Hvíta-Kristr, m. 'White-
Christ,' was the favourite name of Christ; hafa láti mik heitan Hvita-Kristr
at viti eld, ef..., Sighvat; another poet (Edda 91) uses the word; and
in prose, dugi þú mér, Hvíta-Kristr, help thou me, White-Christ! Fs. 101;
ok þeir er þann sið hafa taka nafn af þeim Guði er þeir trúa á, ok
kallaðr er Hvíta-Kristr ok því heita þeir Kristnir, mér er ok sagt at H.