This is page cv_b0437. Please don't edit above this dashed line. Thank you!
-----------------------------------------------------------------------------
like] :-- to move, remove, with dat.; þess er ok kostr, at muna út garði, to 'eke out' a fence, remove it farther off, widen it, Grág. ii. 257; ef menn vilja muna várþingi, if men will alter the time of the parliament, i. 116; prob. also, mér er ór minni munað, it is removed out of my memory, I have quite forgotten it, Bs. i. 421; þat merkðu þeir at sólar-gangi, at sumarit munaði aptr til vársins, Íb. 7; miðlum ekki sporum nema vér munim fram, unless we move forwards, 116; slíkt munar ok sýkna skógar-manns (amounts to the same thing, is equally valid) þútt hann vegi sjálfr, Grág. ii. 159: with dat. impers., e-u munar, a thing changes its place; því munar áfram, it moves forward. II. metaph. to make a difference, with dat. of the amount of disparity; þá skulu þeir ráða hví (dat.) muna skal kaup við hverja skipkvámu, Grág. ii. 403; ef maðr mælir rangar álnar, svá at munar aln eða meira (dat.) í tuttugu álnum ..., ef vón er at muna mundi öln í tuttugu ölnum, i. 462, 499; at muni hálfri stiku í tíu stikum, ... svá at meira muni en öln, 498; munar stórum þat, it makes a great difference, Lex. Poët.: muna um e-t, id.; þar eptir munaði ok um digrleik, Mag. 90; munar um ætt á fimm nóttum, Rb. 96, mod. það munar ekki um það, it is of no effect, esp. of weight or measure; as also, þig munar ekki um það, it makes no difference, is no matter, to thee; þig munar ekki um svo lítið, hvað munar þig um það! and the like.
B. [munr], it lists, one likes, i.e. one longs or wishes, impers.; ef meirr tyggja (acc.) munar at sækja hringa rauða en hefnd föður, if the king longs more for, is more eager to ..., Skv. 2. 15: it remains in the phrase, mig munar í það, to long for, cast longing eyes after a thing.
MUNA, with present in preterite form, man, mant, mod. manst, man, pl. munum; pret. munði and mundi: subj. myndi; part. munaðr, munat; see Gramm. p. xxiii: [Ulf. ga-munan = GREEK and GREEK, as also munan = GREEK; a word common to all old Teut. languages; it remains in Engl. mind] :-- to mind, call to mind, remember; forn spjöll þau er ek fremst um man ... ek man jötna ... níu man ek heima. Vsp. 1, 2; þat man hón fólkvíg fyrst í heimi, 26; hann munði sjálfr þat er hann var skírðr, at Þangbrandr skírði hann þrévetran, Íb. 15; Þorkek es langt munði fram, 4; es munði Þórarinn lögsögu-mann ok sex aðra síðan, 16; hón munði Snorra föður sinn, Ó.H. (pref.); ek má muna Eirek konung enn sigrsæla, 68; Þorgnýr föðurfaðir minn munði Eirek Uppsala-konung, id.; en ef fostar-váttar lífa eigi þeir er þau muni, Grág. i. 335; muna orð sín, Ísl. ii. 265; engi maðr mundi fyrr herjat hafa verit milli Kaupanga, Fms. vii. 255; mantú nokkut hver orð ek hafða þar um? þat man ek görla, ii. 110; víst þætti mér fróðleikr í, ef ek mætta alla þá hluti muna, Sks. 220; veit Guð at ek ætla mik nú eigi muna, ... ok man Þórðr kráka muna, Bs. i. 421. 2. with the additional notion of gratitude, revenge, or the like; þótt nú muni þat fáir, Nj. 227; launa ok lengi muna með góðu, Ó.H. 34; grátum eigi, frændi, en munum lengr, Fær. 119; nú skal ek þat muna, hversu Gunnari fór, Nj. 119: also, muna e-m e-t, to remember a person's doings, with the notion of revenge; þá skal ek nú, segir hón, muna þér kinnhestinn, 117; meiri ván at hann muni muna oss (dat.) þat er hann stökk ór höllinni, Fas. i. 87; eg skal muna þér þat, I shall mind, remember it! 3. part., vár Noregr svá góðr, at hann var eigi munaðr betri, Fms. x. 381; for Bs. i. 421 see muna (movere).
munaðr, m., gen. munaðar: I. difference, Fms. ix. 241, (rare.) II. delight, a prolonged form for munr (q.v.), not to be confounded with mun-uð (from mun-hygð); esp. freq. in the COMPDS, munaðar-lauss, adj. orphaned; munaðar-leysi, n. the state of orphanhood; munaðar-leysingi, a, m. an orphan. III. in local names, Munaðar-nes, -tunga, Landn., Icel.
MUND, heterogene, in sing. n., in plur. f. mundir; [muna] :-- a moment, the nick of time; en er þú hefir gört þetta, þá mun þér mund (high time) ór hauginum á braut, O.H.L. 2: followed by a gen., í þat mund dags er út tók eyktina, Fms. xi. 136; þat var mjök í þat mund dægra, er, Niðrst. 3; þat var miðviku-dagr ok þat mund árs, er ..., Hom. 110; í þat mund missera, Bs. i. 185 :-- single, þat mund, er Bersi var til búðar borinn, at the moment when, Korm. 128; skip kom út í þetta mund norðr, Lv. 74; í þat mund kemr Haukrmeð skikkju-verðit, Fb. i. 577; þat mund er sá andaðisk, N.G.L. i. 250; var hann ágætastr víkinga í þat mund, Fms. xi. 74; þat var skírsla í þat mund, in those days, Ld. 58; þat var þá tíðska í þat (þann Ed.) mund, 104; í þat mund mun orðit siða-skipti, 128; í sama mund, at the same time next day, month, year, passim. II. plur. mundir; bíða til annars dags í þær mundir, at the same hour next day, Fb. i. 530; þat var þá tíðska í þær mundir, 524; um þær mundir, Sks. 78 new Ed., v.l.
MUND, f., dat. mundu, [cp. Lat. manus], the hand, mostly in poetry, Edda (Gl.) 110; læfr hann mundum (not mund um?) standa hjör til hjarta, Vsp. 55; at mundum, to hand, Orkn. 328; frá mundum, off hand, 356 (in a verse): poët., mundar fúrr, 'hand-fire,' i.e. gold, Lex. Poët.; mundar vöndr, 'hand-wand' i.e. a sword, spear, Kormak; mund-jökull, icicle of the hand, i.e. gold, Hallfred. The word remains in the compds, mund-riði, mund-laug, q.v. II. a measure, MS. 732. 5; mæla mundum ok spönnum, Fas. iii. 19 (in a verse).
munda, að, [prob. from mund, n.], to aim, point with a weapon; hann mundar til höfuðs á Gesti, Ísl. ii. 305; mun hann ekki lengi m. atgeirinum ef hann er reiðr, Nj. 78; mundum æ fram, keep the spears in rest, Fagrsk. 138 (munim, Mork. l.c.); ef maðr mundar til manns ok stöðvar sjálfr ok varðar fjörbaugsgarð, Grág. ii. 131. II. recipr. to point at one another with a weapon; ek veit beggja ykkar skaplyndi, þitt ok jarls, at þit monut skamma stund mundask til, Ó.H. 94; ok munduðusk þeir at um stund, Fms. viii. 388, v.l.
mundan, f. a pointing at; mál ok m., Mag.
mundang, n. the balance or the tongue of the balance; it is only used in COMPDS: mundangs-hóf, n. the making a true balance, moderation; með mundangshófi, with just balance, moderately, Stj. 517, 552, Sks. 691; sjá vel með mundangshófi, (minutely) hvat maðr á hverjum at gjalda, Sks. 444; eptir mundangshófi, Stj. 283: esp. in the phrase, mjótt er mundangshófit, the just balance, the true middle, is hard to hit, Gþl. 173, Js. 55, Thom. 153, Bs. i. 667 (in a verse). mundangs-maðr, m. a just, moderate man, Sks. 495. mundangs-mikill, adj. balanced, just, moderate, Bs. i. 133, Edda 165.
mundanga, adv. justly, in due measure; mundanga heitr, Sks. 69; eigi var möttullinn mundanga. Art. 151; m. mjök, Barl. 178; jafnhávan við þær er mundanga eru, N.G.L. ii. 243: skip mundanga hlaðit, 274.
mundang-leikr, m. moderation, Karl. 517.
mundang-liga, adv. justly, duly, Flóv. 30.
mundang-ligr, adj. just; m. hóf, Bs. i. 280, Barl. 148, Pr. 406.
mundang-mál, n. pl. = mundmál, see mundr below, Grág. i. 370.
Mundi, a, m. an abbreviation from the pr. names ending in -mundr, see Gramm. p. xxxiv.
Mundia, u, f., and Mundia-fjöl, n. pl. the Mounts = the Alps, Symb.
Mundil;-föri, a, m. the name of a giant, the father of the Sun and the Moon; akin to möndull, referring to the veering round or revolution of the heavens, Vþm., Edda 7.
mund-laug, f., usually spelt and sounded munn-laug, Edda 40 (ii. 185, note) Fs. 5, Fms. ii. 167, Gísl. 21, N.G.L. i. 211 (Js. 78), Str. 40, Vm. 96; but möndlaugu (dat.), Edda i. 184; even spelt mullaugu (dat.), N.G.L. ii. 443: [from mund = hand; early Swed. mullog] :-- a basin for washing the hands, esp. before and after a meal, see the remarks s.v. handlaugar and dúkr; hann setti munnlaug fyrir sik ok þó sik ok þerði á hvítum dúk, Fs. 5; stóð hjá honum mundlang full af blóði, Band. 42 new Ed.; munnlaugar þrjár fáðar með gulli, Gísl. 21; munnlaug eina skal dóttir hafa, nema rekendi sé fast á meðal þá skal hón hafa báðar, N.G.L. i. 211, cp. Art. 80 :-- poët., munnlaug vinda, the basin of the wind, i.e. the vaulted sky, Edda (in a verse).
mund-mál, n. an agreement about mundr, Grág. i. 370, Ísl. ii. 318.
MUNDR, m., gen. mundar, dat. mundi; [cp. O.H.G. munt, whence low Lat. mundium = tutelage in the old Teut. laws; women are said to live 'sub mundio' of their parents and husbands, Du Cange, s.v.; cp. also Germ. vor-mund = a guardian, and mündling = a minor or a person living under tutelage; perh. akin to mund (hand), as hand and authority are kindred notions. So in Lat. phrases, in manu parentis, manumissio, etc., used of minors, slaves. In Norse the word is used in a special sense.]
B. In the ancient laws and customs matrimony was a bargain (brúð-kaup), hence the phrase to buy a wife, kaupa konu; the wooing was often performed by a deputy, and at the espousals (festar) a sum was agreed on, which the bridegroom was to pay for his bride. This sum was called mundr; and this transaction between the damsel's father or guardian and the other party was called mundar-mál or mund-mál, e.g. Nj. ch. 2, Mörðr (the father) svarar, hugsað hefi ek kostinn, hón (i.e. my daughter, the damsel) skal hafa sextigi hundraða, ok skal aukask þriðjungi í þínum garði: hence the phrases, kaupa mey mundi, to buy a maid by mund; mey mundi keypt; gjalda mund, Skv. 1. 30, Fm. 41, N.G.L. i. 27, 48, Am. 93, and passim. No marriage was lawful without the payment of mund, for even if the wedding had been lawfully performed, without such previous payment of mund the sons of such a wedlock were illegitimate, and were called hornung (q.v.), -- hann kallaði ykkr frillu-sonu, -- Hárekr sagði at þeir mundi vitni til fá at móðir þeirra var mundi keypt, Eg. 40; the least amount of mund in Norway was twelve ounces, called the poor man's mund (öreiga mundr), N.G.L. i. 27, 54; in Iceland it was a mark, sá maðr er eigi arfgengr er móðir hans er eigi mundi keypt, mörk eða meira fé, Grág. (Kb.) i. 222. On the wedding night the stipulated mund became the wife's personal property, and thus bears some resemblance to the 'morning-gift' (morgun-gjöf) of the later legislation; þá er hjú koma í eina sæing, at þá er konu heimill mundr sinn ok svá vextir af fé því öllu er henni er mælt í mundar-málum, Grág. i. 370. The wife herself or her parents might, in case of divorce after misconduct, call on the husband to pay up the mund and the heiman-fylgja (q.v.) of which he had the charge, Grág. Festaþ. ch. 51; ella mun ek láta nefna mér vátta nú þegar, ok segja skilit við þik, ok mun ek láta föður minn heimta mund minn ok heiman-fylgju, Gísl. 16 (p. 32 in Mr. Dasent's Gisli the Outlaw), cp. also Yngl. S. ch. 17; nefndi Mörðr (the father) sér vátta, ok lýsti fésök á hendr Rúti (the husband) um fémál dóttur sinnar ok taldi níutigi hundraða fjár, lýsti hann til gjalda ok útgreiðslu, Nj. 15 and Dasent's Burnt Njal (l.c.), the Sagas passim, at abo Grág., esp. the section Festaþ. ch. vii. sqq. The mundr