This is page cv_b0448. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
448 NÁVERUKONA -- NÁSTRÖND.
10, 258. náveru-kona, u, f. a midwife, Stj. 248. ná-verandi, part. present, Bs. ii. 142, MS. 625. 191. ná-vist, f. presence, Ld. 34, Fms. ii. 229, v. 218, Hom. 124, Sks. 361. ná-vista, u, f. = návist, Al. 59, 119, Hom. 127, Gþl. 139. návistar-kona, u, f. a female neighbour, MS. 4. 5. návistar-maðr, m. a person present, Gþl. 150: a neighbour, 540. návistar-vitni, n. an eye-witness, Gþl. 155. návistu-maðr, m. = návistarmaðr, Fms. ix. 262. ná-bjargir, f. pl. 'lyke-help,' see nár; in the phrase, veita e-m nábjargir, to lend one 'lyke-help,' i. e. to close the eyes, mouth, and nostrils of a person immediately after death; hví hefir þú eigi veitt honum nábjargir er opnar eru nasirnar, why hast thou not lent him the 'lyke-help,' for the nostrils are open? Nj. 154; hann bað hvern varask at ganga framan at honum meðan honum vóru eigi nábjargir veittar, Eb. 70; hann lagði hann niðr í setið ok veitti honum þá nábjargir, Eg. 398, Bret. 32; cp. the Gr. GREEK (but not the nostrils as in the Northern rite), Plato's Phaedo (sub fine); whereas with the Norsemen the closing the nostrils was indispensable, whence the phrase, lúka nösum, to have the nostrils shut = to die, see nös (nasar). NÁÐ, f. [early Swed. nad = rest; cp. Germ, gnade; Dan. naade] :-- rest, peace, quietness; this is the primitive sense of the word, and is still used, but only I. in the plur.; frelsi ok góðar náðir, Fms. ii. 4; í náðum, in peace, quietness; vera þar um nóttina í náðum, Eb. 306; sofa í náðum, 152; njótask í náðum, Vígl. 23; tala í náðum, leisurely; eta í náðum; drekka saman í náðum, snugly: protection, tókt þú hann útlendan á þínar náðir, Fms. i. 140; nálgast hef ek á náðir þín, Skíða R. 94; taka á sik náðir, to take to rest, Fms. ii. 83; kómu vér hér með náðum sem friðmenn, Stj. 213: sing., ganga á þeirra náð (= náðir?), Fs. 11. náða-hús, n. a house of rest, closet, Stj. 1: a privy, Fs. 149, Ann. 1343. II. sing. grace in an eccl. sense, and no doubt influenced by foreign writers, for it occurs first in poets of the 14th century, Líkn., Lil., Gd. (Bs. ii), and is not used in old classical prose writers. The kings of Norway in writs subsequent to 1360 A. D. are styled af Guðs 'náð' instead of the older Guðs miskunn, D. N. i. pref. xxvii, note 16; Guðs náðar, Hkr. iii. 366; N. M. biskup af Guðs náð, bishop by the grace of God, in greeting, Vm. 131, Dipl. ii. 4, v. 4; með Guðs náð ábóti, 5 :-- GREEK in the apostolic blessing is in the Icel. N. T. rendered by náð, náð og friðr af Guði vorum föður, 1 Cor. i. 3; náð Drottins vors Jesu Christi sé með yðr, xv. 23, 2 Cor. i. 2, xiii. 13, Gal. i. 3, vi. 19, Ephes. i. 2, vi. 24, Phil. i. 2, etc., and hence Pass., Vidal., Hymns, passim. náða, að, to give peace and rest; friða ok náða, Magn. 464 :-- to pardon: reflex. to get rest, Fms. iii. 167. náð-hús, n. = náðahús, Bs. ii. 136, Fb. ii. 87. náðugr, adj. merciful, Hkr. iii. 202, Gd. 32. náðu-liga, adv. quietly, Gþl. 16; þartil at skip kæmi at n., Rd. 245. náðu-ligr, adj. mild, Stj. 192: merciful, 289. ná-hvalr, m. a narwhale, Edda (Gl.), Sks. 130, K. Þ. K. 138. náhvals-tönn, f. a narwhale's tusk, Bs. i. 767. náinn, adj., pl. nánir, compar. nánari :-- near to; náit er nef augum, Nj. 21: metaph., náinn e-m, closely related, a near kinsman of, Grág. i. 293; næsta bræðra eðr nánari konu, 345; systrungum eðr nánarum mönnum, 228; þótt mér sé nánastr maðrinn, Hrafn. 10; af svá nánum frænda, Gullþ. 7, Fms. vi. 172; inn nánasti niðr, Grág. i. 171, N. G. L. i. 17; inir nánostu frændr, Bs. i. 90; nánir at frændsemi, Fms. xi. 7, Grág. (Kb.) i. 29; byggja svá náit at frændsemi, to marry one so nearly related, Hkr. i. 8. NÁL, f., pl. nálar; [Goth. neþla; A. S. nædl; Old Engl. neeld; Engl. needle; O. H. G. nadal; Germ. nadel; in the Scandin. contr. Dan.-Swed. nål or naal] :-- a needle, Fas. i. 393, iii. 139; nál ok skreppa, Fms. vi. 374: a kind of needle used by sailors, Edda (Gl.); nálar margar (for repairing the sails), Sks. 30; bíta úr nálinni, to bite off the thread; þú ert ekki búinn að bíta úr nálinni enn, a saying, cp. the ghost story in Maurer's Volks. 60; skó-nál, a cobbler's needle, Skíða R.; hey-nál, q. v.; saum-nál, a sewing needle; nálar auga, a needle's eye; nálar oddr, a needle's point; þræða nál, to thread a needle; Pétrs-nál, the name of an obelisk, Symb. 24, Róm. 248 (= Aculea Sti. Petri). 2. metaph. the first sprouts of grass in the spring; það er komin upp svo lítil nál. II. the name of a giantess, Loki's mother, Edda. COMPDS: nál-bein, n. the needle-like bones in fishes' gills. nál-bugr, m. a needle's bend; stökkr er n., Hallgr. nál-dofi, a, m. 'pins and needles,' numbness. nál-þráðr, m. needle-thread: a woman is called nála-nauma, Grett. (in a verse); nál-grund, Eb. (in a verse). nálgask, að, dep. [náligr], to approach, come near to; nálgask e-n, Gm. 53, Bs. i. 47, Fms. i. 76, vi. 390, passim; var för í sortanum ok nálgaðisk higat, vii. 163; n. til e-s, 623. 6l, Sks. 614: to come by, n. sitt góðs, Bs. i. 329: to touch, þar er hann n. ok hann man, where he touches the fact and recollects, Grág. i. 45. nálgr, m. an urchin, hedgehog, Lat. echinus, Björn. II. medic. verminatio, a greedy false appetite, caused by worms. náliga, adv. nigh, near to, near at hand, with dat., Sks. 782; þar var n. til görs at ganga, Ld. 96; um várit n. kyndil-messu, Fms. x. 411: as adv almost, nearly, well-nigh, Eg. 58, Nj. 219, Fms. i. 222, ii. 50, Ld. 38, Sks. 62, Bs. i. 394, passim. náligr, adj. near, close at hand, Barl. 206, Sks. 42, v. l. ná-lægr, adj., ná-mundi, etc., see ná-, nigh. NÁM, n. [nema], seizure, occupation, see landnám, obsolete in this sense; cp. also the various compds, viðr-nám, etc. II. metaph. mental acquisition, learning, study, science; vera til náms, Mar.; at minnask á nám þitt, Sks. 22; ok er hann var at námi, Fms. ix. 241; girniligr til náms, 8; til þess náms sem hann vildi þar nema, þaðan fór hann til Englands ok var í Lincolni, ok nam þar enn mikit nám, Bs. i. 92; hann görðisk enn mesti íþróttar-maðr í þess-konar námi, he became the greatest master in that science, viz. grammar, 163; síðan fór hann suðr til Englands ok var þar í skóla, ok nam þar svá mikit nám, at trautt vóru dæmi til at nokkurr maðr hefði jafnmikit nám numit né þvílikt á jafnlangri stundu, 127; þótt hann hefði eigi mikit nám á barnsaldri, 90; nám þetta gengr fram svá greitt, Fms. xi. 427. COMPDS; náms-aldr, m. the time of learning, boyhood, 623. 52. náms-maðr, m. a scholar. nám-fúss, adj. = námgjarn. nám-fýsi, f. = námgirni. nám, n. a kind of cloth or texture (?); in compds, nám-dúkr, m. a kerchief, Orkn. (in a verse): nám-kyrtill, m. a kirtle of nám, Ld. 244, Fb. i. 545: in poetry a lady is called nám-eik, nám-skorð, from wearing this raiment. nám-girni, f. eagerness to learn, Hom. (St.) nám-gjarn, adj. eager to learn, Bs. i. 90, Eb. 44, Eg. 685, Ó. H. (pref.) námi, a, m., or náma, u, f. a mine; gull-námi, silfr-námi, a gold mine, silver mine; also kola-námi, a coal-pit. námu-liga, adv. peremptorily, N. G. L. i. 459. nánd, f. (n UNCERTAIN nd, N. G. L. i. 418, Ver. 9), neighbourhood, nearness, proximity; ok er ekki annarra manna í n UNCERTAIN nd, present, N. G. L. l. c.; koma í nánd e-m, to come near one, Fms. i. 9, Fs. 35; alla þá menn er honum vóru í nánd, Eg. 42; betr þætta mér at ek kæma hvergi í nánd, to have nothing to do with it: the phrase, hvergi nándar-nærri, far from it! nángi, a, m. = náungi, Barl. 44, 52, 142, Hom. 62, N. G. L. i. 87. nánigr, adj. = náinn; með þeima konum svá nángum, N. G. L. ii. 322. nánn, adj. = náin; nán frændsemi, N. G. L. i. 91. NÁR, m., gen. nás, dat. ná and nái: pl. náir, acc. nái, dat. nám; [Ulf. naws = GREEK and GREEK, Luke vii. 12, and nawis = GREEK, Rom. vii. 8] :-- a corpse, as also a deceased person; nýtr manngi nás, a dead man is good for nothing, a saying, Hm. 71; slítr nái neffölr, Vsp. 50; nái fram-gengna, 45; nái stirða, Fms. i. 179 (in a verse); nár varð þá Atli, Am. 102; hví ertú fölr um nasar, vartú í nótt með ná? Alm. 2; bjarga nám (ná-bjargir), to lend the last service to the dead, Sdm. 33: verða at nám, to be a corpse, die, Hkv. 2. 26; hve ýta synir verða nauðgir at nám, Sól. 33; ok sat nár á nái, Gsp. (in a riddle); göra at nái, to make one a dead man. Fms. x. 425 (in a verse); nái nauðfölva, Akv. 16; beiða griða nás nið eðr nefa, the kinsman of the slain, Grág. ii. 20; ef menn setja mann í útsker sá maðr heitir sæ-nár, ef maðr er settr í gröf ok heitir sá graf-nár, ef maðr er færðr í fjall eðr á hella sá heitir fjall-nár, ef maðr er hengdr ok heitir sá gálg-nár, Grág. ii. 131; þeir menn eru fjórir er kallaðir eru náir þótt lifi . . . heitir gálg-nár ok graf-nár ok sker-nár ok fjall-nár, 185; cp. virgil-nár ( = gálgnár), Hm. 158; fölr sem nár, Nj. 177 (v. l.), Fas. i. 426; þá bliknaði hann ok varð fölr sem nár, Ó. H. 70, Fb. ii. 136; nás litr, a cadaverous hue, Greg. 74; nás orð, necromancy, Vtkv. 4. B. COMPDS: ná-bítr, m. the heart-burn, Fél. ná-bjargir, f. pl., see above. ná-bleikr, adj. pale as death. ná-fölr, adj. = nábleikr. ná-gagl, n. a carrion-crow, Eb. (in a verse). ná-gráðigr, adj. corpse-greedy, of a witch, Hkv. Hjörv. ná-grindr, f. pl. the gates of the dead, mythol.; fyrir nágrindr neðan, Ls. 63, Skm. 35, Fsm. 27, ná-gríma, u, f. a scalp, Fas. iii. 221. ná-göll, f. a death-cry, a piercing, piteous sound, believed to come from departed spirits, exposed infants, Bárð. 3 new Ed.: in mod. usage called ná-hljóð, n. pl., Bjarni 143, see Maurer's Volks. 59. ná-hvítr, adj. = nábleikr. ná-kaldr, adj. cold as death. ná-lús, f. a kind of vermin. na-lykt, f. the smell of a corpse. ná-reið, f. a hearse, Fms. x. (in a verse). ná-reiðr, adj. 'corpse-loaded,' epithet of a gallows, Yt. ná-skári, a, m. a carrion-crow, Lex. Poët. ná-strá, n. pl., and ná-strönd, f., see below. ná-valdr, m. the ruler of the dead, Sturl. (in a verse). NÁRI, a, m. the groin, Nj. 114, Gullþ. 21, Sturl. ii. 41, Skíða R. 144, Eb. 44, Fas. iii. 231, 391, passim. nári, a, m. a feeder, nourisher, poët., in aldr-nári. nárungr, m. [for. word; Germ, nähren], a nourisher (?), Edda ii. 497: in fólk-nárungr, answering to Hom. GREEK GREEK, as also in other poët. compds, Lex. Poët. ná-strá, n. pl., in the phrase, liggja á nástrám, to lay a corpse on straw, Greg. 56, 57, Hom. 153; hence the phrase, er ek lá stirðr á strám, Sól.; and strá-dauða, 'straw-dead' (= dead in his bed), as opp. to vápn-dauðr. Ná-strönd, f. the strand of the dead, whither the 'straw-dead' came