This is page cv_b0514. Please don't edit above this dashed line. Thank you!
-----------------------------------------------------------------------------
f. a bird, the sanderling (see sendlingr), Eggert Itin. sand-lægja, u, f. a kind of whale, Edda (Gl.) sand-melr, m. a sand-hillock, Landn. 77, Ó.H. 226. sand-migr, m. a kind of shell, mya truncata, Björn. sand-möl, f. gravel, Fs. 143. sand-síli, n. a kind of herring. sand-stör, f., botan. bent grass, carex arenaria. sand-sumar, -vetr, m. a sand-summer, -winter, so called from volcanic eruptions, Sturl. ii. 93, 128. sand-torfa, u, f. a sandy sod, Landn. 101. sand-víðir, m., botan. 'sand-withy' salix arenaria. sand-þúfa, u, f. a sand-mound, Grett. 156.
sangr, adj. singed, burnt, of porridge, freq. in mod. usage.
sanka, að, = samka, Barl. 37, 206.
sanna, að, [Goth, sunjon; Dan. sande], to prove, make good, affirm; sannaði annarr en annarr synjaði, some affirmed, some said no, Ilkr. ii. 216; seg þat satt vera er þú hefir sannat, 645. 61; þann órskurð sem vér höfum sinnt ok sannat, Stj. 3; þ:at finnsk í frásögn Ara ins fróða, ok eru þeir fleiri er þat sanna, at ..., Fms. x. 275, þat skal nú sanna (to shew) hversu þeir telja, id. :-- s. e-u á e-u, to convict one of; aldri varð því enn á mik sannat, at ek væra falsari, ix. 262: sanna e-t á hendr e-m, to prove it against one; þeir sönnuðu þat honum á hendr, 625. 91, Al. 24; þá sannar hann sér skuld á hendi, N.G.L. i. 23; þá sannar hann sér stuld á hendr, 83; sönnuðu þeir þat mörgum orðum, 96; sanna e-t með eiði, Nj. 235, Dipl. ii. 16; s. með jarteinum, Fms. vi. 64; sanna frændsemis-töku, Grág. i. 28; sanna ek þat með þér, Sks. 64; þeir gátu enga sök sannaða, 656 C. 19; sanna mál e-s, Fms. vii. 230; þat sanna þ:ær tvær jarteinir, Blas. 40; láta sanna at dómi dauða þess er erlendr var, Grág. i. 190; sannat hefir Kjartan orðs-kviðinn, at hátíðir eru til heilla beztar, K. has made good the old saying, Ld. 176 :-- sanna e-n at e-u, to bring guilt home to one; eða sanna þá at því máli, to convict one, Lv. 77. II. reflex. to prove true, hold good, turn out: mí mun þat sannask es ek sagða þér, Nj. 6: at þat mundi sannask er faðir hans hafði mælt, Eg. 227; myndi þat sanuask ef Arinbjörn væri hér í landi, at vér myndim, 484 :-- láta á sannask, to let it be proved by oneself, to confess; nú lét hann á sannask fyrir Vermundi, at hann var valdr sauða-tökunnar, Rd. 243; hann lét á sannask, at hann myndi eigi sjálfr svá miklu orkat hafa, Fb. i. 523.
sanna, u, f., only used in plur. sönnur, proofs, evidence; hann vann þar at margar sönnur, at ..., Fms. ii. 282; hann bauð til þess sönnur, x. 418; finna sönnur á máli sínu (færa sönnur á e-ð). Band. 37 new Ed., Fb. ii. 23.
sannaðr, m., in sannaðar-maðr, m. [cp. Dan. sande-mænd, 'veridici'] :-- a law term, a 'sooth-man,' 'oath-helper,' in court; e.g. in the Fifth Court, each party had to be backed by two 'sooth-men,' who on oath testified to the truth of the evidence and the pleadings; it is defined in Grág. Þingsk. þ. ch. 46, 47 (Kb.); sannaðar-menn skulu eiða vinna ..., skal svá sannaðarmann vanda at frændsemi við aðilja at þeir sé firnari en næsta bræðra, Grág. (St.) i. 31; ef hann hefir eigi sannaðarmenn, þá skal hann kveðja heimilis-búa sína fimm, hvárt sá væri þar veginn eðr eigi, Kb. i. 189; hann skal hafa sannaðarmenn tvá, þeir skolu þat leggja undir þegnskap sinn, at sú er frændsemis tala rétt ok sönn, ii. 11. sannaðar-vitni, n. the witness of a 'sooth-man,' N.G.L. i. 87.
sannan or sönnun, f. a proof, argument, Edda 127, MS. 655 ix. B. 2; til sönnunar síns máls, Fas. ii. 533, freq. in mod. usage: an assertion, confirmation, Stj. 3. COMPDS: sönnunar-dæmi, -mark, n. evidence, Greg. 73, Stj. 203. sönnunar-maðr, m. = sannaðarmaðr, Grág. ii. 409, Nj. 241; hafa sönnunarmann sögu sinnar, Rd. 238. sannanar-orð, adj. an epithet, Edda (Ht.) 122. sönnunar-vitni, n. = sannaðarvitni, Eg. 344, v.l.
sannar-liga, adv. verily.
sannar-ligr, adj. very true, freq. in mod. usage.
sann-fregit, sann-frétt, part.; hafa s., to have true intelligence of, Str. 38, Bær. 15, Hallfred.
sann-fróðr, adj. truly informed, well-informed, ÓH. (pref.), Fms. ix. 253, 465, xi. 120, 280, Sks. 194; sannfróðar bækr, Stj. 47.
sann-fræðask, d, to be truly informed, Str. 29.
sann-fræði, n. true information, Sks. 149.
sann-færa, ð, to convince: sann-færing, f. conviction.
sann-getall, adj. guessing true, Gm. 46.
sann-girni, f. equity, fairness.
sann-gjarn, adj. fair, equitable, Barl. 10, passim in mod. usage, sanngjarn-ligr, adj. (-liga, adv.), fair.
sann-göfugr, adj. truly noble, Bs. i. 134.
sann-görr, adj. true as fact, Ýt., Cod. Fris., cp. sjall-gætr.
sann-heilagr, adj. truly saintly, Bs. i. 84, Fms. vii. 40, Ó.H. 227.
sannindi, n. pl. (sing., Sks. 500, 505, 570, Hom. 117, but rare), sannendi, sannyndi, sooth, truth, verity; með sannendum, for sooth, K.Á. 200; með sannindum at segja, Ísl. ii. 201; vita með sannindum, to know for sooth, Fms. ii. 260; er þat sagt með miklum sannindum, Ísl. ii. 344; ef hann vill heldr trúa lygi en sannindum ok einurð, Eg. 63; manndómr ok s., Fms. ix. 333; unna e-m sanninda um e-t, to give one his due, viii. 149; flytja mál af skynsemi ok sannindum, ix. 451. 2. an evidence, proof; engi önnur sannindi hafa menn til þess, Eb. 332; vér sám ok vissum fyrir full s., with full certainty, Dipl. ii. 16; en vita hver s. til eru, af þeim er þér kennit málit, Lv. 77; nú er þat meirr til sanninda þessa fundar, as a token of this battle, Fs. 18; en þó þykki mér þat merkiligast til sanninda, er berum orðum er sagt á kvæðum ... ef eigi væri kvæði bæði ný ok forn, þau er menn tæki þar af s. fræðinnar, proof of, Ó.H. (pref.); með sannindum, Sks. 593; görit sem yðr finnask s. til, Eg. 66; sem honum þætti þar engin s. til, 39; innti hann upp hver s. hann hafði í tilkalli fjár þess, 341; þeir gengu þar til er dómrinn sat, at flytja fram s. sín, 340. COMPDS: sanninda-maðr, m. a truthful man, Hkr. i. 72. sanninda-samliga, adv. truthfully, Sks. 495 C. sanninda-sögn, f. true intelligence, Edda (pref.) sannindis-umræða, u, f. a fair discussion, Gþl. 57, Jb. 42.
sann-kallaðr, part. truly called. Fas. iii. 106.
sann-kenna, d, to call a thing by its right name; at styðja, reka, eðr sannkenna, Edda (Ht.): part. convicted of, s. at svikum, Al. 124.
sann-kenning, f. a poët. term, a kind of epithet, Edda 108; þat er s. 'hörð' egg, en 'hvatir' menn, 122, cp. Skálda 194.
sann-leikr, m., or sann-leiki, a, m.; in nom. and gen. the strong form prevails, in dat. and acc. the weak; thus in the Icel. N.T., the received text of 1644: alpha;. weak form, nom. sannleiki, 2 Cor. vii. 14; gen. sannleika, sannleikans, John i. 14, Rom. ii. 20, xv. 8, 1 Cor. v. 8, 2 Cor. iv. 2, 1 Pet. i. 22, 1 John v. 6, 2 John 2: dat. and acc. sannleika, sannleikann, sannleikanum, John v. 33, viii. 32, 40, 44, 45, xvii. 19, xviii. 37, Rom. i. 18, 25, ii. 8, 2 Cor. xiii. 8, Gal. iii. 1, iv. 16, Ephes. iv. 15, 2 Thess. ii. 12, 1 Tim. ii. 7, 2 Tim. ii. 18, 25, James iii. 14, v. 19, 1 John ii. 21, 2 John 1, 3 John 3; í sannleika, Mark xii 32, N.T. passim. β. strong decl., nom. sannleikr, samileikrinn. John i. 17, viii. 32, xiv. 6, Rom. iii. 7, 2 Cor. vii. 14, xi. 10, Gal. ii. 5, Ephes. v. 9, 1 John i. 8, ii. 4: gen. sannleiks, sannleiksins, John xvi. 13, 2 Thess. ii. 10, 13, 1 Tim. ii. 4, iii. 15, Tit. i. 1, Hebr. x. 26, 1 Pet. i. 22, 2 Pet. ii. 2, 1 John iv. 6, 3 John 8: acc. sannleik, sannleikinn, Rom. ix. 1, 1 Tim. ii. 7, John viii. 32, 46, xvi. 7, 2 Cor. xii. 6, Gal. ii. 14, 2 Tim. ii. 25, 1 John i. 6, ii. 21, 2 John 1: dat. sannleik, sannleiknum, 1 Tim. vi. 5, 2 Tim. iii. 8, iv. 4, Tit. i. 14, 1 John iii. 19, 3 John 3.
B. Truth; sannleikrinn, Edda (pref.); Guð er sannleikr, K.Á. 2OO; taka fyrir sannleik, Fms. ix. 424: í sannleika, in truth, Rb. 362: the saying, sannleikanum verðr hverr sárreiðastr; sannleiks-gata, -ást, -elska, -hatr, H.E. i. 510, Al. 106, Stj., Vídal.
sann-lifa, ð. to live, Fb. i. 513.
sann-liga, adv. verily, Fs. 93, Fær. 189, Fms. i. 113, vi. 20, ix. 249, xi. 260, Barl. 66, N.T., Pass., Vídal. passim.
sann-ligr, adj. likely to be true, probable, Sks. 555, Fms. vi. 94, ix. 463, Band. 18 new Ed.; þykkir sú saga sannligust, Bret. 88. 98. 2.just, fair, Ó.H. 45, Fær. 125, Eg. 526, Ísl. ii. 135, Fms. vi. 151, 353, vii. 115, ix. 249, 391 :-- fit, meet, proper, x. 379, Sks. 8, 283, Js. 10.
sann-máligr, adj. true speaking, N.G.L. ii. (Hirðskrá).
sann-mæli, n. a true speech, truth, Lv. 52, Ó.H. 232; en þá náðisk s. af mörgum mönnum til Ólafs konungs, 227, Bs. ii. 185; unna e-m sannmælis, to give a fair report, Háv. 38.
sann-mæltr, part. true spoken, Sks. 474; þat er sannmælt, 'tis spoken truth. Fs. 54.
sann-nefni, n. an appropriate name, Fms. i. 193, vi. 348, xi. 296, Bs. i. 589.
sann-orðr, adj. truthful, Nj. 91, Fms. vii. 226, xi. 297, 326, Bs. i. 42.
sann-prófa, að, to prove for certain, Fms. i. 191, Stj. 571, Gþl. 140.
SANNR, adj., fem. sönn, neut. satt for sannt, Dan. sandt; an older form saðr, as also saðrar, saðri, see introduction to letter N; cp. sannari, sannastr: with suffix satt-na, Bs. i. 469, v.l.: [Goth, sunis is assumed from Ulf. sunjeins = GREEK, sunja = GREEK; A.S. and Hel. sôð; Engl.sooth; O.H.G. sunnis; old Frank, sone; cp. Germ. ver-söhnen, all with a radical u sound, whereas Swed. -Dan. sann, sand] :-- sooth, true; allit., vitni salt ok sært, D.N. ii. 140; sönn saga, Ld. 52; sönn sök, Hm. 119; sannar jarteinir, Eg. 476; segja satt, to say sooth, Vþm. 43, Ld. 194, Eb. 47 new Ed.; hafa e-t fyrir satt, to believe to be true, be convinced of, Nj. 10; eigi er þat satt, Fs. 97; þat er satt, 'tis true, Bs. i. 469; hverir sannara hafa, Fas. i. 317, N.G.L. i. 40; hann kveðsk sagt hafa sem hann vissi sannast, Ld. 194; it sannasta, Vþm. 42; mála sannast, Ísl. ii. 125 :-- at sönnu. forsooth, Sks. 491 B, MS. 655 xiii. A. 2, 633. 31: in mod. used as Germ. zwar ('tis true enough ..., but); með sönnu, Ld. 76; til sanns. forsooth, Fms. vi. 41, 128, Gþl. 315, Eg. 458, 568; vera, verða sannr at e-n, to be convicted of, be guilty of; þeir báru Gunnar sannan at sökinni, Nj. 87, Eb. 22 new Ed.; þeir er sannir urðu at á verkum við Sigurð konung, Fms. vii. 248; er áðr hefir kuðr ok saðr orðinn at þjófskap, Grág. ii. 189, Fs. 97, 159; er hann sönnu sagðr, is he justly charged? Bret. 12; þá þykkir þú bleyði borinn eða sönnu sagðr, Sdm. 25. 2. sincere; með sönnu hugskoti, Mar.: due, meet, væri þat sannara at þú værir drepinn, Gísl. 50.
sannr, m. (saðr, Am. 6). justice, equity, as also evidence, proof; kenn mér engan sann, do not teach me any lessons, Fms. iii. 85; færa e-m heim sanninn, to tell one the bitter truth or the real state of things, Lv.