This is page cv_b0581. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
SPANGOL -- SPEGILL. 581
spangól, n. and spangýlur, f. pl. howlings. spangóla, að, [ýla], to howl, of a dog. spaning, f. [spenja], a temptation, Hom. (St.) SPANN, n. [Dan. spand], a pail; s. fullt vatns, N.G.L. i. 358, ii. 248, v.l. 13: a measure, esp. of butter, spann smjörs, Ó.H. 227, N.G.L. i. 100, Fms. x. 398, Fb. ii. 529: also used of grain, D.N. passim, but not in Icel. writers, see Fritzner. spanna, að, [spönn], to span with the hand. spannar-, see spönn. SPARA, pres. spari; pret. sparði; subj. sperði; part. sparat; imperat. spari; but also sparar, sparaði, sparat, which prevails in mod. usage: [A.S. sparjan; Dan. and Engl. spare; Germ. sparen] :-- to spare: hann sparir eigi penninga Þórólfs, Fms. i. 290; ok sparði þó aldri penninga at nauðsynjum, Bs. i. 74; hirðir hann eigi at eins fé sitt ok sparar, 656 A. ii. 2; því spari ek minn mat, at þér sparit yðvarn mat, Fs. 145; ef þeir sperði svá mat sinn, at ..., Fms. viii. 66; Geirríðr sparði eigi mat við menn, Landn. 100; nú spari ek eigi mat við ykkr, Fms. ii. 105; ek sparða aldri við yðr nytsamligar kenningar, 656 C. 17; ek hefi engan hlut til þess sparat, Eg. 423; skal ek eigi mitt til spara, Nj. 3; sparar hann bæði við sik ok aðra, 656 A. 2: s. e-m e-t, to leave to another; opt sparir leiðum þat hefir ljúfum hugat, Hm.; spörum þetta verk öðrum, Ld. 144. 2. metaph., partly of things; þat hygg ek, at meirr komi þar til lítilmennska enn þú sparir at ek henda gaman at deilu ykkarri, Eb. 170; spari ek eigi goð geyja, Nj. 160; at þeir mundi eigi af s. at rægja Þórólf, Eg. 59; viltú kaupa þræl at mér? -- þat spari ek eigi, segir Gunnarr, I am not unwilling to do that, Nj. 73; viljum vér, at þú sparir ekki af við Þorgrím, Gísl. 26; mun hér ekki af sparat at veita oss, Fms. xi. 341; spara e-t við sik, to shrink from; sá er eigi sparir þat ú-happ við sik, shrinks not from such a crime, Fms. vii. 270: partly of persons, ok sperða ek þik til þess, I would fain spare thee from that, Band. 30 new Ed.; ek spari þik til harðra álaga fyrir okkarn vinskap, Fs. 18; en sjá kveðsk hón, at þeir spörðu hana eigi til erfiðis ok skaprauna, Eb. 126. II. reflex. to spare oneself; þat orð flytzk af, at þú sparisk við, thou sparest thyself, dost not use all thy strength, Gísl. 26; sparðisk hann ekki sjálfr við orrostuna, Fms. ii. 328; muntú eigi sparask til eins drykkjar meira, Edda 32. 2. to shrink from, forbear; hefi ek lengi til þessa sparask, Gísl. 43; tók fátækis-fólkit at gráta er þat mátti eigi þat skjól sækja er þat hafði lengi til sparask, long pined for, Bs. i. 332, 356. sparð, n., pl. spörð, sheep's droppings: sparða, að, to drop, of sheep. sparða, u, f. [cp. Lat. sparus], a kind of (Irish) axe, Orkn. 50, Fms. vii. 72, x. 139. spari-, spare, reserved, used in spari-föt, -treyja, -pilz ..., of a spare suit, jacket, petticoat for holidays only, opp. to hvers-dags, every-day clothes. spark, n. a kicking, trampling, Ísl. ii. 139. sparka, að, to kick, Fs. 31. sparkr, adj. [cp. common Engl. spark; akin to sprækr, sprakki] :-- lively, sprightly; sparkar konur, Hbl.; -- a GREEK. sparlak, n. a curtain; tvau sparlök. Vm. 58, 119, Vígl. 30. spar-liga, adv. sparingly, Hom. 15, Mart, 111; ó-sparliga. spar-mæli, n. 'sparing words;' in the phrase, reka s. við e-n, to spare, deal sparingly with, Sturl. iii. 264, Grett. 154 A. sparnaðr, n. a sparing, saving, passim in mod. usage: sparing, sparnaðar maðr, a person deserving to he spared, Fs. 46. spar-neytinn, adj. moderate in food. spar-neytni, f. the being sparneytinn; s. matar ok drykkjar, Bs. ii. 14, Hom. (St.) sparr, adj. [spör, spart], sparing; mér hefir verit son þinn sparari til úsæmdar, I would fain have spared him, Eg. 728; at þú værir mér sparr undir öxi, Fs. 38; ú-sparr. sparra, ao, to furnish a bouse witb spars (sperra), Boldt. sparr-haukr, m. a sparrow-hawk, El., Str., Karl., Art., Edda (Gl.) sparri, a, m. a spar or gag; setja sparra í munn, N.G.L. i. 80; góm-s., a mouth-gag, Geisli, Edda: a spar of timber, D.N. iii. 871. spar-samr (spar-semi, f. saving), [Germ. sparsam], adj. saving. SPÁ, ð, pres. spái; pret. spáð: [a contr. form; Scot. spae; cp. Germ. spähen; Lat. spec-, spicio] :-- prop. to pry, look, but only in II. metaph. to spae (Scot.), prophesy, foretel, the person in dat., the thing in dat. or acc.; eigi vil ek þess spá, Sd. 160; spá mun ek þeim þess, at ..., Fb. i. 548; spá ú-orðna hluti, 656 C. 6; spá fyrir ú-orðna hluti, Fms. i. 96; spá mér slíkar spár, Nj. 82; þat spáði mér Þórir félagi minn, 98; kemr nú í hug hvat konungrinn hafði spáð homun, Fms, xi. 83; spásaga er spáð var, viii. 240. spá, f. a spae (Scot.), prophecy; spá mér slíkar spár, Nj. 182; sjaldan hafa spár mínar átt langan aldr, Grett. 116 A; sínar spár, Al. 65; spáin Finnanna, Fs. 25; leggja hug á spár, 19; segja spár, Edda, passim. 2. as names of poems, Völu-spá, Merlinus-spá. spá-dís, f. a spae-sister, Fas. i. 144. spá-dómliga, adv. prophetically, Stj. 230, 236. spá-dómligr, adj. prophetical, Stj. 432. spá-dómr, m. 'spae-dom,' prophecy, Bret. 62, Fb. i. 77, Stj. 230; Oðinn hafði spádóm (divination), Edda (pref.); spádóms andi. Fb. i. 121, Stj. 63; spádóms fræði, 471; spádóms gjöf, 6; spádóms orð, 63. spá-farar, f. pl. soothsayings, vaticination, Gþl. 137. spá-gandr, m. 'spae-charms,' Vsp.; for this word see gandr. spá-kona, u, f. a 'spae-qneen,' spae-wife, prophetess, Fms. x. 223; s. sú er sybil hét, Edda (pref.); kona sú er Anna hét, hún var s. Mar. 35; cp. þar var Anna spákona dóttir Phanuels af kyni Asser, Luke ii. 36. 2. as a nickname, Þórdís s.; whence Spákonu-fell, a local name, Landn. spá-leikr, m. 'spaeing,' divination. Ver. 26, Rb. 384, Yöls. R. 5: a prophecy, Sturl. i. 121, Bret. 43: spáleiks andi, a prophetic spirit, Sks. 561, Stj. 6, Fb. i. 121; spáleiks sýn, a vision, MS. 623. 62. spá-ligr, adj. prophetic; ú-spáligr, Fbr. spá-maðr, m. a 'spae-man,' soothsayer, prophet, Fms. i. 145; Chalkas s., Al. 52; ek á uxa þann er ek kalla spámann. því at hann er spakari, en flest önnur naut, Fms. ii. 193; spámenn, galdramenn, H.E. i. 522; seiðmaðr, þat er s., Fms. x. 378. 2. esp. in a Biblical sense; Guðs spámaðr, Sks. 690, Stj. 6; fyrir munn Davíðs spámanns, Bs. i. 265; Lög ok Spámanns, the Law and the Prophets, Niðrst. 8: passim in the Icel. Bible, spámanns orð, the words of the prophet, Bs. i. 728, Hom. 105, N.T., Pass., Vídal., passim. spámann-ligr, adj. (-liga, adv.), prophet-like. spá-mæli, n. pl. prophetic words, Sturl. i. 223, Gísl. 94, Fms. v. 322. spá-mær, f. = spákona, Eb. (in a verse); in Norway spaa-möy is a knuckle in a cow's foot (the same double sense as in Icel. vala?), used in the game of playing the wizard or prophet, Ivar Aasen. spán-bakki, a, m. = skotbakki, Fms. ii. 271. spán-brjóta, braut, to shiver, break into splinters, Ann. 1343. SPÁNN and spónn, m., gen. spánar, dat. spæni, pl. spænir, acc. spánu, spónu, Fms. i. 128, 290, N.G.L. ii. 131: the mod. form is spónn, spóns, acc. pl. as well as dat. spæni: [A.S. span, spoon; Germ. spann; Dan. spaan; Engl. spoon] :-- a chip, shaving, made by a plane, knife, axe; þó at miklir spænir væri af telgdir, Bjarn. 14: spánn af krossinum helga, Fms. vii. 91; spánu nokkora ... hann sópaði spánunum öllum í hönd sér ... lét brenna spánuna í lófa sér, Ó.H. 197; spánu þá er þeir telgdu, Fms. xi. 34; ok fylldu upp af spánum, i. 127: tjörgaða spónu. 128; afhógg ok spónu, 290; til þess er snjór kemr á spónu, N.G.L. ii. 131; hrjóta spænirnir upp í móti honum, Edda; lokar-spænir, spána-hrúga, Krók. 52 C: in the phrase, brotna í spán, to be 'broken into matchwood,' of a ship, Eg. 405, Nj. 267, 282, cp. Kristni S. (in a verse). II. metaph. usages, a target; setja spán í bakka. Fms. ii. 271; skot-spánn, q.v. :-- the gilt beaks, of dragons' heads on ships (enni-spánn), bera goldna spánu, Edda (in a verse); enni-spánn, q.v. :-- of a sword's sheath, sverð með umgerð ok spónum, Þiðr. 80 :-- shingles for thatching, D.N. iii. 409, v. 387, 637 (spón-þak) :-- chips used for soothsaying, cp. Lat. sortes, féll honum þá svá spánn sem hann mundi eigi lengi lifa, Yngl. S. ch. 42 (see blót-spánn); þeir felldu spán til byrjar, ok féll svá, at Óðinn vildi þiggja mann at hlutfalli at hanga, Fas. iii. 31. 2. a spoon; eta spón-fastandi, Pr. 475; horn-spánn, Fms. vi. 364; Þórdís bar inn grautar-trygla á borð ok hélt með á spónum, Eb. 36, Gísl. 72; allr borðbúnaðr af silfri, diskar ker ok spænir, Ísl. ii. 436; spóna-trog, a trough or tray in which the spoons were served at table, Gísl. 72. Spánn, m. Spain, Fms. vii. 78 sqq., x. 92: Spán-land, n. id., Stj. 92 (Spána-land, id. v.l.): Spán-verjar, m. pl. Spaniards, Mirm.: Spán-verskr, adj. Spanish, Karl. 449: mod. Spánskr. spán-nýr, adj. (spelt spánýr), [Engl. span in 'spick and span'], span-new, very freq. in mod. usage; vín spánnýtt at drekka, fresh wine, Þiðr. 15, v.l. 2. metaph. quite fresh, not exhausted, Eg. 585, Fms. viii. 405, 413; spánnýjar sakir, Ld. 144; hann strýkr af sér eitrið allt ok verðr þá spánýr eptir, Hom. (St.) spán-ósi, adj. span-new, of ships just launched; þau (the ships) vóru spánósa ok nýbrædd, Fms. viii. 382; kista s. svá sem nýskafin væri, Ó.H. spán-þak, n. a shingle-roof, Edda. spán-þaktr, part. shingle-thatched, Fms. v. 331. spár, adj., spá, spátt, [spá] :-- prophetic; í hjarta spás manns, Hom. 58; þat er spátt, er spakir mæla, Bs. i. 264: also spá (fem. adj.) er spaks geta, Grett. 72 new Ed., Fms. xi. 154: sann-spár, for-spár, veðr-spár, q.v. spá-saga, u, f. a 'spae-word,' prophecy; nú kom fram spásagan Gests, Ld. 286, Sturl. ii. 78: plur., góðar þykkja mér spásögur þínar, Nj. 146; þessi s. er nú fram komin á várum dögum, Fms. viii. 240, Al. 65. spá-sögn, f. = spa saga, Fms. ii. 285, Stj. 240. spázera, að, [from Germ. spazieren], to walk, Fms. xi. 430, Stj. 138, Bs. ii. 57. spázia, u, f. the margin of a book, skrifa á, spázíuna. spéa (spjá), að, [Dan. spea], to mock; og spéar hann upp í há völd, Hallgr.; ... spjöðu hann, Pass.: spé-, n. mocking: spé-koppar, m. pl. dimples: spé-hræddr, adj. fearing ridicule: spé-skorinn, part. with short-cropped hair. spegill, m. [Dan. speil; Germ. spiegel; Lat. speculum.], a mirror, Stj. 9, Fms. iii. 543, Mar. 1032, Pm. 87, 98.