This is page cv_b0647. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
TYTTUGTI -- TÖÐU. 647
tyttugti, the twentieth (=tuttugti or tví-tugti), N.G.L. i. 348. tyza, a nickname, Fms. viii. týja, u, f. (sounded tía), [akin to tæfa; Dan. tæve; cp. tóa] :-- a dam, mother with her young, of a dog, cat, or the like. týja, u, f., qs. tvía, doubt; var mér tyja er vit tveir lifðum, Akv. 27. TÝJA, tæja, tjóa, and tjá, the forms of this verb vary: tæja, tæjar tæja make a rhyme, Pd. 18; pres. tœr, pret. tœði, part. neut. tœð: týja, týr, týði: tjóa, pres. tjóar, pret. tjóaði or tjóði, see below B: and lastly, tjá, pres. té, tér (mod. tjái), pret. téði, part. téðr, téð: with neg. suff. tær-a, does not, Fms. vii. (in a verse): [Ulf. taujan = GREEK; tawidon on the Golden horn; A.S. tawjan; O.H.G. zawian; Germ. thun; Dutch touwen.] B. Prop. to do, work; but here göra (q.v.) has in the Scaudin. taken the place of tæja, it is therefore only used in the sense, II. to help, assist, with dat. or absol.; at tœja Kleppjárni, Ísl. ii. 482 (Heiðarv. S.); þeir menn er tæðu máli Þorsteins, Ísl. ii. 305; þú tæðir mér, Drottinn ok huggaðir mik, 655 v. 2; tæja sjúkum ok vúluðum, 645. 93; þat góz eptir verðr skal ek töja (bestow on) guðs móður, Mar.; ef þú vilt tæja honum, Clem. 56; Guðs mildi tæði málum hans, 45; hamingjan lét enn eigi seinat sér at töja honum, Al. 139; hirð er tæði honum vel, Fms. vi. 317 (in a verse); Kristr tær hodda hristi ..., Lex. Poët.; at týjanda Guði = Deo auxiliante, Hom. 27; árnendr várir ok týiendr (töyiendr Cod.), 149; sá er öðrum vill týja til orrostu, 42; segir þat mest týja, at eigi hafi Guð nauðga þjónustu, O.H.L. 42; týja svá göfuglegri bæn, Hom. 1; opt hefir höfðingjum mikit tjóað at berjask at eins með frameggjan, Al. 5; kölluðu þeir á Jacobum, at þeir kæmi til at tjá þeim, 656 C. 2; Drottinn várr té (subj.) oss til þess, at vér megim, Hom. 9O: recipr., téisk at báðir, help one another! H.E. i. 245. 2. to avail; ok tör þat því at eins, ef hann vissi eigi, at, ... it avails only in the case that he knew not, Grág. i. 315; þat týr ekki, boots not, avails not, or týði ekki, it was of no avail, eigi tør bónda sjá bjorgkviðr, 431; ek vissa at mér myndi ekki týja at forðask þik, Eg. 165; eyfit týr þótt skyndi seinn, a saying (see eyvit); ekki týr yðr nú at tauta eðr tutla, Fms. viii. 234 (tjár, Fb. ii, l.c.); hvárki tæði (týði, Hkr. l.c.; tjáði, Fms. v, l.c.) bæn manna né féboð, Ó.H. 190; konungr var svá reiðr at henni týði ekki at biðja, Hkr. i. 100; allir löttu Sigurð jarl í at ganga ok týði ekki (tjáði, v.l.), Nj. 271; lítið týr oss at mæða líkam várn í föstum, Hom. 73; hvat mun mér týja at eggja þá menn, what need I? Fms. viii. 136 (tjá, v.l.); ok er hón sá at eigi týði at flytja þetta mál lengra, þá hætti hón, xi. 288 (v.l.); sem hann sá at ekki týði þar at standa, Str. 42; Þorvaldr lét ekki tjóa at sakask um verkit, Glúm. 374; mun mik ekki tjóa at letja, Nj. 16; eigi mundi tjóa at brjótask við forlögunum, Fs. 20; at ekki moni tjóa, Fas. i. 364; ekki mun tjóa at göra þat, Fms. ii. 194 (v.l.); eigi þykkir oss þat tjóa, Gullþ. 20; veit ek eigi hvat þat mon tjóa, Mork. 194; Baglar sá at ekki tjóaði (tjóði) eptir at halda, Fms. ix. 13 (v.l. 7); ok tjóaðí ekki fyrir-tölur hans, x. 301; hefir ek um talat ok tjóar mér eigi, Fs. 60; eggjat væri nú ef nökkut tjóaði, 4; þeir biðja at ... ok tjóar ekki, Glúm. 390; tjóði honum alls ekki, Str. 42; ekki tjóar skriptar-gangr þeim er ..., 43; en at svá búnu tjár ekki, Fas. i. 364; hvat mun þá tjá við at mæla, Glúm. 324; hvat tjár mér nú, at hafa til hans stundat, Al. 129; ekki mun tjá at saka sik um orðinn hlut, Nj. 20; and so in mod. usage, þetta tjáir ekki, this won't do; það tjáir ekki, 'tis of no use; tjár þat alls ekki, Gísl. 43. 3. peculiar usage, to grant, allow; því meiri gæsku er hann téði þeim af sinni hendi, Hom. 109. III. as an auxiliary verb; sól tér sortna, the sun does blacken, Vsp. 57 (see p. 264, foot-note 3); áðr tæði ben blæða, blood did flow, Nj. (in a verse); tjá buðlungi blæða undir, Hkv. Hjörv.; tær-a standa þarft af Þóri, Fms. vii. (in a verse); hón tær binda, Orkn. (in a verse); hann tæði velja, Rekst.; hyggja tæði, did think, Bkv. 13; tæði færa, did bring, Fms. vi. 340; Boðnar bára tér vaxa, does wax, Edda (in a verse). &FINGER; See also tjá, which is a different word. týjandi, a, m. a helper; töyendr, helpers, Hom. 149. TÝNA, d, [tjón; Scot. to tyne], to lose; þeir týndu hestunum, Nj. 21; þeir týndu þar öxi sinni, Landn. 312; týna honum. Fms. vi. 121; týna lífi sínu, Str. 86; t. þeim þremr hlutum, er ..., Fms. x. 338; þér skolut öngu fyrir týna nema lífinu, Nj. 7; with acc. a Latinism, Mar. 2. to destroy, put to death; týna sveininum, Fms. i. 113, Sks. 695; týna sjálfum sér, to destroy oneself, K.Á. 62; týndi sér þar sjálfr, Landn. 195. II. reflex. to perish; Hákon jarl týndisk í hafi, Ó.H.; Fluga týndisk í feni, Landn. 195; kom at honum anstan-veðr mikit ... ok týndusk þar, Nj. 25; par týndisk Geirhildr í Geirhildar-vatni, Landn. 29, Eg. 123, Edda 3, Fms. i. 215, passim. týning, f. destruction, Art. týni-samligr, adj. destructive, Anecd. 34. TÝR, m., gen. Týs, acc. dat. Tý; the form tívar, see tívi, may even be regarded as an irreg. plur. to tý-r; cp. Twisco, qs. Tivisco, in Tacit. Germ.; [for the identity of this word with Sansk. dyaus, dîvas = heaven, Gr. GREEK, Lat. divus, O.H.G. Ziw, see Max Müller's Lectures on Science of Language, 2nd Series, p. 425] :-- prop. the generic name of the highest divinity, which remains in compds, as Farma-týr, hanga-týr: as also in Týs-áttungr, the offspring of gods (Gr. GREEK), Ýt.: tý-framr, adj., Haustl. 1: tý-hraustr, valiant as a god: tý-spakr, godly-wise, Edda 16. II. the name of the god Týr, the one-armed god of war; see Edda passim. Týs-dagr, m. Tuesday, (Germ. Dienstag), Fms. ix. 42, N.G.L. i. 10, 343, 348, Hkr. iii. 416; spelt Týrs-dagr (Dan. Tirsdag), Fms. vii. 295, ix. 42, Rb. 572. týra, ð, to flame faintly; cp. tóra. týra, u, f. a faint light; ljós-týra, freq. in mod. usage. 2. doubtful is the passage, Ad. 8, -- týru fylgðu sökk sámleit síðra brúna. týr-eygðr, part. with peering eyes. týta, u, f. [akin to túta, tottr], in týtu-prjónn, m. a pin. tæfa, u, f. [Dan. tæve], a dam, mother, of a dog, cat. tægja, pres. tæ, pret. táði, part. táð; [akin to tog, teygja] :-- prop. to 'stretch out;' tægja ull, to pick or teaze the wool before it is spun and carded; ullar-reitur eg um kveldið táði, Hallgr. tægja, u, f. a fibre; see taug. tæja, ð, to help; see týja. tæki (i.e. tœki), n. pl. [taka], implements, outfit; sel þú mér tæki at ek mega ríta, 623. 54; tól ok t., Stj. 22; arðr ok öll tæki at þeim arðri, Karl. 471: means, eg hefi engin tæki til þess. tæki-færi, n. opportunity. tæki-ligr, adj. due, proper; t. tími, tíð, Stj. 429, Fms. ii. 142, MS. 623. 40; með-t., acceptable. TÆKR (i.e. tœkr), adj. [taka], acceptable, fair, legal, of a tender made, Gþl. 500; þau handsöl er honum þykki tæk, K.Þ.K. í 70; þá eru tæk vitni þeirra, Ó.H. (pref.) 2. fit, meet; the phrase, í tæka tíð, in due time. 3. ú-tækr, unacceptable, unfair; lag-tækr, skilful of hand. TÆLA, d, [tál], to entice, betray; t. menn með fjölkyngi, Clem. 56; t. þá með svikum, Fms. ii. 137; tæla þik, Sks. 537; tældr miklum tálum. Alm. 36; er Herodes konungr sá at hann var tældr af Austrvegs-konungum, Hom. 48. tæla, d, [tól], to manage; faðir þinn þykkisk ekki mega um þik t. hér í híbýlum sínum, Eg. 194; var hann svá í lýzku ok athæfi, at trautt þótti mega um tæla, Fms. xi. 78, 92. tæli-gröf, f. a pitfall, Sks. 42; B. TÆMA (i.e. tœma), d, [tóm], in the phrase, tæma sik til e-s, to give one's leisure to, to attend, Sks. 22, Stj. 144, Hom. 63; t. sik til at heyra Guðs orð, 656 B. 12; hann mátti eigi tæmask til frá kenningum við menn, had no leisure, no time left, Clem. 52; hugr tæmisk til hvíldar, the mind takes to rest, Hom. (St.) 2. the law phrase, e-m tæmisk arfr, an inheritance falls to one by right, Grág. i. 173, N.G.L. i. 216, Eg. 31; honum tæmdisk arfr norðr í Vatnsdal, Ísl. ii. 210; e-m tæmisk úmagi, alimentation devolves upon one, Grág. i. 290. II. [tómr], to empty (Dan. tömme, North. E. and Scot. to toom); seggrinn tæmdi svínit hálft, Skíða R. 41, passim in mod. usage. tœnaðr, m., tœnað and bœn make a rhyme, Likn. 8, Lil. 82; [tœja or týja] :-- help, assistance; biðja tænaðar, Sturl. iii. 278; fullting eðr tænað, H.E. i. 502, Fms. x. 238, Bs. i. 215, 355; án manna tænaði, Mar. tænaðar-maðr, m. a helper, Stj. 157, Bs. i. 240. tæpi-djarfr, adj. timid, Fas. ii. 297. tæpi-liga, adv. sparingly, scantily; launa e-t t., Fas. iii. 8; ganga t. fram, 437: scarcely, það er t. svá mikit, Dan. knapt. tæpiligr, adj. scant, scarce; hit tæpiligasta, Mag. 160. tæpi-tunga, u, f. a 'tip-tongue,' lisping accent; göra sér tæpitungu, to lisp, as in saying 'telpa' for 'stelpa.' tæpr, adj. scant, too short, too narrow, or the like; Kálfr gékk þá heldr tæpara, stopped more cautiously, Fb. ii. 360; ónýt er iðran tæp ... ef þú í görðum glæp girnist að liggja, Pass. 8. 25; tók hann henni tæpt í mitt lær, Fas. ii. 234; spjótin tóku tæpt til hans, the spears scarcely reached him, Sturl. ii. 251: a path in the side of a mountain is said to be tæp: það er t. þriðjungr. tæpta, t, [tæpr], to tap, touch lightly, just reach with the point; tæpti eg mínum trúar-staf á tréð sem drýpr hunang af, Pass. 32. 21; tæpta á e-u, to utter faintly. tæra, ð, [Dan. tære; Germ. zehren], to consume, spend; þú tærir út tveim höndum, Fms. xi. 423; t. penninga, Bs. i. 699: to entertain, konungr tók Sturlu vel ok tærði honum vel ok sæmiliga, Sturl. iii. 307. tæri, n. in the phrase, komast í tæri við e-n, to come to have dealings with a person. tæri-látr, adj. cleanly, nice, esp. as to eating. tæri-læti, n. cleanliness, nicety. tæri-penningr, m. pocket-money, D.N. tærr, adj. pure, limpid, of water; tært vatn, tær vatns-lind, lækr blár og tær, freq. in mod. usage, but not recorded in old writers; see tár. tæta (i.e. tœta), t, [akin to tó and tæja, or is it to be written tæta, from táta?] :-- to tear, of wool, to teaze or pick the wool; t. sundr, to tear to shreds, the word occurs in Edda (in a verse), and is freq. in mod. usage. tæta, u, f. and tætingr, m. shreds. töðu-, see taða.