This is page cv_b0650. Please don't edit above this dashed line. Thank you!
-----------------------------------------------------------------------------
vikur fullar er í árinu, Rb. 128: at yðr verði þat ekki um afl, beyond your strength, more than one can do, Band. 21 new Ed.; um megn, id., Fms. viii. 62; þetta mál er nökkut þér um megn, vi. 18; kasta steini um megn sér, to overstrain oneself: um of, excessive; þótti mörgum þetta um of, Vígl. 18: um fram (q.v.), beyond; um alla menn fram, above all men, Ld. 20, Fms. v. 343; um alla hluti fram, above all things; um þat fram sem ykkr var lofat, Sks.: um hug; vera e-t um hug, to have no mind for, dislike; ef þér er nökkut um hug á kaupum við oss, Nj. 24. IV. turned over, in exchange; skipta um, snúa um, venda um, see skipta III and snúa A. III. V. over, across; detta, falla um e-t, to stumble over; hverr féll um annan, of heaps of slain. Eg. 24; fÉll bóandinn um hann, Nj. 96; detta um stein, þúfu, to stumble over a stone, mound; glotta um tönn, see tönn. VI. by; draugrinn hafði þokat at Þorsteini um þrjár setur, by three seats, Fb. i. 417; hefja upp of faðm saman, by a fathom, Grág. ii. 336; minka um helming, to decrease by one half; hverr um sik, each by himself, Rétt. 114. VII. about; eiga e-t um at vera, to be troubled about a thing; þeir sögðu honum hvat um var at vera, what it was about, Hrafn. 18; sem engi ótti væri um at vera, no danger, Fms. iv. 57; eiga ekki um at vera, iii. 156; or, eiga um ekki at vera, Gísl. 30; eiga vandræði, fjölskyldi um at vera, Fms. vi. 378, xi. 78; hann segir honum um hvat vera er, what was the matter? Gísl. 36; þann sagði þvílíkt er hann hafði um at vera, Krok.; var fátt um með þeim, they were on cold terms, Nj. 2; var þá ekki lítið um, there was no little fuss about it, Bárð. 174; mikit er um þá maðrinn býr, mart hefir hann að hugsa, a ditty. VIII. ellipt., til marks um, Nj. 56; þykkir honum vænkask um, Fms. xi. 135; þann mála-búnað at hann verðr sekr um, Nj. 88; ef satt skal um tala, 105; mér hefir tvennt um sýnzk, 3; menn ræddu um at vánt væri skip hans, 282; hér má ek vel svara þér um, 33; hann brá dúki um, Fms. x. 382; enda er þá djöfullinn um (about, lurking) at svíkja þann mann, Hom. 159; þannig sem atburðr hefir orðit um, as things have turned out, Fms. xi. 64; ekki er við menn um at eiga, this is no dealing with men (but with trolls or devils), Nj. 97. IX. with adverbs; í hring útan um, all round, Eg. 486; gékk um Veðrit, veered round, changed, Bs. i. 775; ríða um, to ride by, Eg. 748; sigla um, to sail by, Fms. x. 23; er konungr færi norðan ok suðr um, Eg. 53; langt um, far beyond, quite; fljótið var langt um úfært, quite impassable, Nj. 63, 144; þessi veðr eru langt um úfær, Grett. 181 new Ed.; cp. mod. það er langt um betra, by far better; kring-um, all around, see A.V. 2. um liðinn, passed by, of time; á þeirri viku er um var liðin, in the past week, Ísl. ii. 332.
WITH DAT.
A. Local, over, Lat. super; but almost entirely confined to poets, sitja um matborði (of Hkr. iii. 109) = sitja yfir matborði, P'ms. viii. 51; um verði, over the table, Hm. 30; sitja of (= yfir) skörðum hlut, Ó.H. 150; sá er tvá húskarla á, ok um sjálfum sér, two house-carles besides himself, Grág. (Kb.) i. 10; um alda sonum, Fm. 16; er ek hafðak veldi of héruðum þessum, Clem. 35; hár söngr of svírum, Hornklofi; nema þér syngi um höfði, Hkv. 2; sitja um sínum ver, Vsp.; er ek sat soltin um Sigurði, Gkv. 2. 11; opin-spjallr um e-u, ... þagmælskr um þjóðlygi (dat.), Ad. 1; um styrkum ættar stuðli, 12; ægis-hjálm bar ek um alda sonum, meðan ek um menjum lák, Fm. 16; gól um hánum, Vsp.; úlfr þaut um hræfi, Ó.H. (in a verse); see 'of,' prep., p. 462, col. 2, and yfir.
B. Of time, by; um dögum, by day, Fms. vi. 98, ix. 48; um nóttum, by night, vii. 166; um haustum, in the autumn, Eb. 216; bæði um haustum ok várum, both in autumn and spring, Sks. 235 B; um sumrum, Fms. vi. 255; um sumrum herjuðu þeir í Noreg, Eb. 3; þakt með ísum um vetrum ok sumrum, 6o/ h winter and summer, Sks. 181 B; opt um vetnim, Eg. 4; þeir liggja úti hvert sumar, en um vetrum eru þeir heima, Fms. xi. 97. This use with dat. is obsolete in mod. prose.
um, an enclytic particle, see 'of,' p. 462, col. 2.
um, adv. too; see 'of,' p. 462, col. 2, and p. 463, col. 1.
um-annan, f. care about a thing, a looking after it, Lv. 74.
umb, see um.
um-band, n. a bandage, Korm. 90, Ó.H. 219.
um-bergis, adv. = umhverfis.
um-beygiligr, adj. flexible, Skálda.
um-boð, n. a charge, commission, administration by a delegacy; hafa u. af eigandi, Grág. ii. 374; taka u. konungs, Fms. ix. 458; fá e-m u. sitt, Eg. 590, Ó.H. 105; göra e-t at umboði e-s, Ver. 31; stjórn ok u. af hans hendi, Eg. 18, Sd. 184 (of a minor's property). 2. a stewardship; í Fljóta-umboði hundrað kúgilda, Dipl. iii. 4; esp. in mod. times, when a king's domains were divided into such 'umboð.' umboðs-maðr, m. a trusty manager, K.Á. 206, Fms. ix. 243: a commissary, konungs u., vi. 33; biskups u., H.E. ii. 49; tvá umbodsmenn (stewards) munklífisins, Fms. iii. 61: in mod. usage a manager of the king's domains.
umb-ogr, m. [hugr], care, concern, Hom. (St.)
um-bót, f., esp. in plur. repairs, Gþl. 416; þurfa umbóta, Bs. i. 693: a mending, bettering, Fms. iv. 262, vi. 208, Sturl. iii. 3 C, Gþl. iv. (pref., where it means an emendation), umbótar-maðr, m. one who mends matters, Sturl. iii. 3, Fms. x. 110, Bs. i. 651.
um-breyting, f. a change, Fas. i. 81, freq. in mod. usage.
um-brot, n. pl. a violent struggle, convulsion (brjótask um), Finnb. 342, Fbr. 173: of physical changes, Sks. 148; sá ek þar búðar-toptir margar ok umbrot mikil, I saw a great levelling, i.e. all turned upside down, Nj. 162.
um-buna, að, and um-bun, f. a reward; see ömbuna.
um-burðr, m., in umburðar-lyndi, n. forbearance.
um-búð, f. [búa um], an apparatus, equipment, furniture, Fms. x. 373, Fas. iii. 30; þá verðr ú-heilög sú umbúð, Grág. ii. 350: a preparation, arrangement, þeir tóku strengina ok veittu þessa umbúð alla, Nj. 115; taka þeir þessa u. sem Pálnatóki gaf ráð til, Fms. xi. 66; konungr lét þá veita u. nökkura, v. 167. 2. mod., esp. in plur., wrapper, bandage, cover, Lat. involucrum.
um-búnaðr, m. = umbúð, Sks. 402, 405, Fms. vii. 147, Stj. 638; veita sári umbúnað, to bandage a wound, Fas. i. 222, Eg. 35 (of a dead body); gröptr eða u. . burial, Fms. v. 94; sofa í góðum umbúnaði, i. 69; var honum veittr hægligr u. (a soft bed) ok sofnar hann brátt, Odd.; u. á skipi til varnar, Sks. 397 B; sá u., Fms. xi. 34; er þessum umbúnaði var lokit, 35; allan umbúnað þeirra Hákonar, vii. 256; sprakk út annat auga ór umbúnaðinum, out of the eye-socket, Mar.: = dyri-umbúnaðr, a doorway, Stj. 415: a case or covering, Pm. 10, see umbúð.
um-búningr, m. = umbúnaðr, Rb. 378, H.E. i. 298: a bandage, Fas. i. 222: trimmings, outfittings, var henni veittr u. (she was fitted out) sem hón þurfti at hafa til at fremja seiðinn, Þorf. Karl. 376; breyta umbúningi sínum, to change one's trim, Orkn. 274.
um-bylting, f. a turning upside down.
um-bæta, t, to mend, D.N. iii. 419.
um-bötun or um-batan, f. an amendment, Bs. i. 292.
um-dráttr, m., gramm. = catachresis, Skálda.
um-dyri, n. = ofdyri (q.v.), a lintel, Hom. 82.
um-dæmi, n. (umb-dæmi, Fms. xi. 83, 84), an adjustment; unna e-m sæmda ok umdæmis, Fb. iii. 450. 2. a charge, business; sem nefndir eru með. svörnum eiði til þessa umdæmis (viz. to elect a king), Gþl. 75. 3. a jurisdiction, mod., cp. Landn. 334 (App.)
um-dögg, f., poët., u. arins, 'hearth-dew,' i.e. smoke, Gkv. 2. 23.
um-faðma, að, to embrace, mod. Dan. om-favne.
um-fang, n. a struggle, Karl. 158, Fb. i. 260, Finnb. 266, Th. 76: a bustle, u. sitt ok raup, Grett. 135 A. umfangs-mikill, adj. unruly, making a great noise, Finnb. 222, Grett. 98 A; u. ok gárungr, 144 A.
um-far, n. one course or round of boards in a building, Boldt 165: esp. of boards in a ship, D.N. v. 597.
um-feðmings-gras, n., botan. the creeping vetch, Björn.
um-ferð, f. a circuit, round, journey, Stj. 3: vagrancy, ekki linnir umferðunum um Fljótsdalinn enn, Stef. Ól.; umferðar-maðr, a journeyman, Gþl. 369; umferðar piltr, Fas. ii. 418.
um-flotinn, part. surrounded by water.
um-fram, umb-fram, Íb. 7, D.I. i. 476: prep. and adv., with acc. beyond, above, Fms. vi. 321; u. aðra menn, Bs. i. 36; u. alla menn, Fms. i. 81, vii. 228, Eg. 146, Band. 39 new Ed., Sks. 455. K.Á. 58. 2. besides, over and above; þat sem u. gengr, the surplus, Hb. 415. 9, Eg. 59; tólf menn ok lögsögu-maðr u., Grág. i. 4, Landn. 161, Nj. 250, Jb. 7. 3. umfram um; u. um klæðnað sinn, Grág. i. 250; vera u. of aðra menn, to excel others, Fms. x. 381; u. of eljun annarra manna, Hkr. iii. 349, v.l.; umfram of þat es áðr es sagt, D.I. l.c. 4. adverb., ríða umfram, to pass by, Nj. 261; fara u., Gþl. 262; at hvárigir gangi þar umfram, trespass beyond that, O.H. 53.
um-ganga, u, f. a passing over, H.E. i. 459; umgöngu maðr, a husbandman, 515.
um-gangr, m. [Dan. omgang = conversation], a circuit, a passage round, of a building, = skot, q.v.; í hennar (the churches) umgöngum eða forhúsi, H.E. i. 510, Mar., D.N. v. 722. 2. management; með umgangi ok sáttar-boðum góðra manna, Eb. 128; hlíta hans forsjá ok umgangi, Grett. 98 A; vanrækja allan umganginn (all the husbandry), Fms. xi. 423. umgangs-maðr, m., mikill u., a great husbandman, good manager of the household, Fas. ii. 347.
um-gengi, n. management; með u. e-s, Ísl. ii. 38.
um-gerð or um-gjörð, f. (rhymed umgerð sverði, Hallfred), a sheath, scabbard, Fms. i. 15, ii. 51, vii. 298, Ld. 204, N.G.L. ii. 255, Ísl. ii. 39. 2. = umbúnaðr, Barl. 21; u. á hjálmi, Karl. 91.
um-geypnandi, part. [gaupn], the compasser of, Geisli.
um-gjöf, spelt umb-gjöf, f. a gift, Clem. 45.
um-gröptr, m. a digging round, searching, Krók. 51 C.
um-gyrða, ð, to encircle, surround, Sks. 628 B.
um-göng, n. pl. a circuit, Lex. Poët.
um-hleypingr, m. a landlouper, Sturl. iii. 28, v.l. 2. of the weather, changeable, stormy weather; það er umhleypinga-samt, stormar og umhleypingar.
um-horf, n. a looking round, in the phrase, hversu þar var umhorfs,
how did it look, Þjal. 6.
um-hugsan, f. reflexion, Fms. i. 229.
um-hvarf, n. a circuit, round, N.G.L. i. 36.