This is page cv_b0680. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
680 VARÐMAÐR -- VARNAÐR.
378; from this word comes the Scot. 'warlock,' though it has changed its sense to that of the wizard himself. varð-maðr, m. a watch-man, warder, Fms. i. 41, ix. 217, Eg. 88, 121, 284, Grág., Stj., passim. -varðr, m., in pr. names, Há-v., Hjör-v., Sig-v., Þor-v. varð-rún, f., poët. a giantess, an enchantress, Hallfred. varð-veita, t, prop. two words, varð (acc.) veita, i.e. veita vörð, to give 'ward' to, hold, keep, preserve; hence in the oldest writers the word is used with dat. (as the verb veita), varðveita fénu, Gþl. 227; v. börnum þeirra ok fé, 258; geyma þeim ok v., Stj. 99; v. þessum steini, Fms. viii. 8; v. öllum fjár-hlutum hennar, Gþl. 227. II. with acc. to keep, defend; skal ek v. þik, Nj. 53; v. þær, Blas. 45 (vellum of the 12th century); v. ríkit, Eg. 119; hann var varðveittr, Fms. x. 369; Guð varðveiti þig, God ward thee! (a mod. phrase): to keep in one's possession, þú munt hafa at v. eina kistu, Eg. 395, Nj. 5, 76, Ld. 70: to keep, ef maðr tekr grið ok varðveitir þat ekki, if a man takes up an abode and does not keep it, Grág. i. 150; v. sik við e-u, Hom. 13: to observe, freq. in mod. usage, v. Guðs boðorð, and the like. III. part. pl. varðveit-endr, warders, watchmen. 623. 35. varð-veiting, f. a keeping, observance, Sks. 770. varð-veizla, u, f. a keeping, custody; dæma e-m varðveizlu fjár, Grág. i. 84; til framfærslu ok varðveizlu, 62; fá e-m fé til varðveizlu, Nj. 111; varðveiziu-handsal, Sturl. ii. 202. COMPDS: varðveizlu-lauss, adj. watchless, Grág. i. 278: unguarded, Hkr. iii. 287. varðveizlu-maðr, m. a warder, keeper, Grág. i. 420, K.Á. 190. varð-víti, n. a 'ward-fine,' fine for neglect on watch; sekr um varðvíti við konung, Gþl. 86. var-farinn, adj. = varfærr. var-fleygr, part. faltering in flight, Stor. var-færr, adj. cautious, wary, Eg. 63. var-færni, f. wariness. varga, að, to soil; better verga, q.v. varg-dropi, a, m. a 'wolf-dropping,' wolf's cub: as a law phrase, the son of an outlaw (of a vargr), Grág. i. 178, Sdm. 35. var-gefin, t. part. 'under-married,' of a misalliance; hón þóttisk vargefin, Nj. 17, MS. 625. 94, Skv. i. 45. var-gipt, f. part. = vargefin. var-goldinn, part. underpaid, Ó.H. 149: of insufficient revenge, Sturl. ii. 224. varg-hamr, m. a wolf's skin; taka á sig vargham, 'to wear a wolf's skin,' i.e. to be wolfish and wild, Clar. varg-ljóð, n. pl. wolf-songs, wolf-howling. Hkv. 1. 40. VARGR, m. [A.S. wearg; Hel. warag; the root-word is preserved in Germ. er-würgen, whence virgull, q.v., and Engl. worry; vargr and úlfr are said to be from the same root] :-- a wolf; berr björn, bítr vargr, N.G.L. i. 341; riða á vargi, Hkv. Hjörv.; trollkona sat á vargi, Fms. vi. 403; marga varga, Nj. 95; vaða vargar með úlfum, a saying, Fas. i. 11; sem menn viðast varga reka (prop. allit. varga vreka), as wide as wolves are hunted, Grág.: sem vargr í sauða-dun, Sd. 164: poët, of any beast of prey, varga vinr, Hkv. 1. 6 (of ravens); hann barg fjörvi varga, Vellekla: the saying, sjaldan vægir vargrinn, the wolf spares not; vargarnir etask þar til er at halanum kemr, Band.; vargs-hamr, -hár, -hold, a wolf's skin, hair, flesh, Str. 32, Fas. i. 199, Fms. i. 273; vargs-líki, -rödd, Edda 8, Fas. i. 130; varga flokkr, a flock of wolves, iii. 77; varga matr, i. 139; varga-þytr, a howling of wolves, 205: varga leifar, a 'wolf's homestead'(see leif), i.e. the wood, the wilderness, Gkv. 2. 11: in Icel. vargr is used of the fox. II. a law phrase, metaph. an outlaw, who is to be hunted down as a wolf, esp. used of one who commits a crime in a holy place, and is thereon declared accursed; hann hafði vegit í véum ok var hann vargr orðinn, Eg. 259; vargr í véum, a wolf in the sanctuary, Fms. xi. 40 (goð-vargr): also of a truce-breaker, hann skal svá víða v. heita sem veröld er bygð, Grág. (cp. grið-vargr); armr er vára vargr, Sdm.; eyða vörgum, to destroy miscreants, Fms. xi. (in a verse); úvísa-vargr, see p. 667. 2. in mod. usage, a violent, ill-tempered person; hón er mesti vargr, a fury of a woman; geð-vargr, skap-vargr, a fury: poët. compds, varg-fæðandi, -fæðir, -hollr, -nistir, -teitir, a feeder, ... cheerer of the wolf, i.e. a warrior, Lex. Poët. varg-skinn, n. a wolf-skin; in vargskinns-ólpa, -stakkr, a cloak of wolf-skin, Fms. x. 201, O.H.L. 69. varg-stakkr, m. a cloak of wolf-skin, Bret. 32 (as worn by the old berserkers); þeir höfðu vargstakka fyrir brynjur, Fs. 17; cp. Úlf-héðinn. varg-tré, n. the worrying tree, the gallows, Hðm. 18. varg-úlfr, m. a 'worrying-wolf,' were-wolf; bisclaret í Bretzku máli en Nordmandingar -kallaðu hann vargúlf, Str. 30; v. var eitt kvikindi meðan hann býr í vargsham, id. This word, which occurs nowhere but in the above passage, is perhaps only coined by the translator from the French loup-garou qs. gar-ulf; ver-úlfr would have been the right word, but that word is unknown to the Icel. or old Norse, the superstition being expressed by eigi ein-hamr, ham-farir, hamast (qq.v.), or the like. varg-ynja, u, f. [A.S. wyrgen, Beowulf], a she-wolf, Lat. lupa, Róm. 381, Hbl. 39, passim. varg-öld, f. an age of wolves (i.e. of wars and worry), Vsp. var-haldinn, part. being unfairly treated; vanhaldinn, Sturl. i. 77, var-hendr, adj. [hönd], outstanding, of a score or quarrel against one; in the phrase, eiga varhent við e-n. var-hluta, adj.; verða varhluta fyrir e-m, to get an unfair share, be wronged, Ísl. ii. 255, Fbr. 8. var-hugi, a, m. a precaution; in the phrase, gjalda varhuga við e-u, to beware of, Sighvat, Fms. ii. 166, iv. 172, viii. 341, Al. 154. var-hygð and var-ygð, f. wariness, watchfulness, Jb. 407; gæta e-s með varhygð, Fms. ix. 279, v.l.; heldr hugleysi enn varhygd, ii. 68 (v.l. varygð); sögðu at varygð gengi til, viii. 409; gjalda varygð við e-u, vi. 42; til varygðar, Fbr. 101. varhygðar-samr, adj. wary, cautious. vari, a, m. wariness, caution, Fas. iii. 268; bjóða e-m vara á e-u, to bid one beware of, Grett. 148 A; betri er fyrri varinn, fore-thought is better than after-thought, Fs. 65 (see the foot-note). II. til vara ..., Bs. i. 735; til vonar og vara, and til vara (as adv.), for sake of precaution, in case that ...; and-vari, q.v. 2. as prefixed to compds, vara- is = Engl. vice-; vara-skeifa, vara-forseti, vara-frumvarp, etc. (mod.) varinn, part. = farinn, see fara (A. VI. 2. β); it occurs in the latest vellums of the 15th century, Fb. iii. 240, Fas. i. 121, ii. 83; freq. in paper transcripts; cp. Lv. 80, Ld. 266, v.l. var-kárr, adj. cautious, wary, var-kárni, f. wariness. varla (valla), adv. hardly, scarcely; varla samir mér þat, Nj. 133; kunna varla, Grág. i. 28; varla mannhæð, Sturl. i. 118; gat valla vakit þá, Fms. i. 9; gat varla gengit, Njarð. 380, passim. var-launaðr, part. insufficiently rewarded; eiga e-m varlaunat, to be in debt to one, Grett. 153 A, Nj. 181. var-leika, adj.; verða v., to be worsted in a game, Grett. 107. var-leiki, a, m. wariness, Fb. i. 301. var-leitað, part. n. insufficiently searched; hafa v. e-s, Eb. 94. varliga, adv. insufficiently; vera v. haldinn, Gþl. 259. 2. scarcely, hardly; vannsk honum v. lengdin til, Edda 34. 3. warily; fara varliga, Ld. 242, Nj. 42; mæla v., Hkr. ii. 184; tala v., Lv. 46; búask um sem varligast, Fas. ii. 520. Mod. usage distinguishes between varla, hardly, and varliga, warily. varligr, adj. requiring wariness, safe, of a thing; það væri varligra, it would be safer, Fms. ii. 64; þat þótti varligra at ..., x. 79; má þat kalla eigi varligt, vi. 7; þat mun mér ekki varligt, vii. 114, Ísl. ii. 223, v.l. varmi, a, m. heat; older form, vermi, q.v. VARMR, vörm, varmt, adj.; [A.S. wearm; Engl. and Germ. warm; Dan. varm] :-- warm; varmar bráðir, Hkv. 2. 41; varma dingju, Hornklofi; varmr beðr, Lex. Poët.; með vörmu vatni, Stj. 237; görði varmt vatnið, 623. 34; tak kött ok drep ok stikk hendi í hann er hann er v., Pr. 470; var honum varmt mjök, he was very warm, Nj. 95; svá at af klæða-yl mátti hann eigi heitr verða eðr varmr, Stj. 548. Warm is used of blood-heat, and is distinguished from heitr, in mod. usage it is not much used, being replaced by 'volgr' (see válgr). II. in local names, of warm baths, Varmi-lækr, Varm-á, Varmi-dalr, Landn. varma-hús, n. a warmed room, Bs. i. 207. var-mæltr, part. cautious in one's language. VARNA, að, [A.S. wearnian; Engl. warn], to warn off; v. e-m e-s (= varða e-m e-t), to warn a person off from a thing, deny him a thing; varna e-m liðveizlu, Korm. 206; varna þeim kaups, 218; v. þér réttinda, to deny thee justice, Fms. i. 82; vár honum þess varnat, vii. 261; v. Birni konungsdóms, v. 246; varna henni máls, Nj. 48, Band. 23 new Ed.; varna e-m bóta, Ísl. ii. 327; skal þér eigi þessa varna, Ld. 250; varna honum gjaldsins, Rd. 234; konungr varnaði þess eigi með öllu, Eg. 106; ek vii allra bóta v. um sonu þína, Korm. 48; ef hann varnar gjalds (if he refuses to pay), verðr hann útlagr, Grág. ii. 281; ef menn varna þess at ganga þar í dóm, 322; hvat ek gaf eða hvers ek varnaði, Fms. vi. 220: with dat. less right, v. e-m lögligri atvinnu, Fb. i. 437: ellipt., ok honum er varnat (viz. þess), Grág. i. 405; hinum varðar útlegð ef þeir varna, 439; hann beiddi heima-mönnum griða, ok varnaði Egils, kvað hann eigi heima vera, and denied Egil, saying he was not at home, Sturl. iii. 173. 2. varna við e-u, to abstain from; varnaðit við tárum, could not forbear weeping, Gh. 29; við hverju skal hann varna, Stj. 410: varna við kjötvi, to abstain from flesh, K.Þ.K. 124; í þeim dæmum megu allir sjá hvat þeir skolu göra eðr við hví varna, Eluc. 42; maðr á at varna við (beware) at hann göri aldregi síðan slíkar syndir, Hom. 159. varnaðr, m. safeguard, protection, keeping; taka mál þeirra á sinn varnað, Fms. x. 24; ek hefi þá menn á mínum varnaði (in my keeping) er yðr megu svá styrkja, at ..., 655 xiii. B. 2; Guð er vörn ok v. saklausra ok meinlausra, Str. 29; varnaðar-skjöldr, a shield of defence, MS. 4. 12. II. wariness, caution; láta sér annars víti at varnaði verða, Nj. 23, Barl. 51; vil ek þar mikinn varnað á bjóða, bid you strictly beware, Fms. xi. 94, Hrafn. 6, Akv. 8; er þó einna mest v. á at þit