This is page cv_b0709. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
VINNA -- VINSTRI. 709
do good; er mörgum manni vann bót þeim er aðrar mein-vættir görðu mein, Landn. 211, Hkr. iii. 69; vinna bætr á e-u, to redress. Eg. 519; vinna e-m hefnd, to take revenge on: of feats, prowess, deeds, hvat vanntú meðan(?), Hbl.; keisari vann þar mikinn hernað, Fms. xi. 301; herja ok vinna margs kyns frægðar-verk, ... af stórverkjum þeim er hann vann, x. 231, 232. 2. to win, gain; vann hann aptr borgir ok kastala, Fms. x. 231; vita ef ek mega aptr vinna þat ríki er látið er, id.; hann viðr sér frama, Fas. ii. 472; vinna mikla sæmd, Fms. i. 96; vinna land, kastala = expugnare, i. 23, vii. 79, x. 414; vinna undir sik allan Noreg, i. 4, 87; vinna orrostu, to gain a battle, vii. 123; vinna sigr, to gain a victory, i. 85, x. 231, passim; er vunninn var Ormrinn langi, iii. 29. 3. to conquer, vanquish; er hann vann konung svá ágætan, Fas. i. 34; vinnr Sigmundr hann skjótt, Fær. 82; at Egill ynni flesta menn í leikum, Eg. 191. 4. to avail; veit ek eigi hvat þat vinnr, Fms. vii. 160; margir lögðu gott til ok vann þat ekki, Sturl. iii. 261; vinna e-m þörf, to suffice, be sufficient, do, Grág. i. 457, Orkn. 138; þörf vinnr hverjum presti at segja eina messu, H.E. i. 473; nægisk mér ok þörf vinnr, ef son minn Joseph lifir, Stj. 221; mætti þörf vinna lengi at ærnu lítið mjöl. Blas. 43; þá tók hann sótt þá er honum vann at fullu, Fms. xi. 2; galdrinn vann honum at fullu, i. 100. 5. special usages; vinna eið, særi ..., to take an oath, Grág., Nj., passim; þeir unnu honum land ok trúnað, swore homage to him, Fms. x. 401. 6. to make, followed by an adjective or participle; hann vann væltan hann, Post. 645. 68; hrútr, er hann mátti eigi heimtan vinna, Grág. i. 419; með sínum vælræðum vann hann yfir kominn Harald, Fms. x. 257; ef goðinn viðr eigi dóm fullan áðr sól komi á þingvöll þá er hann útlagr, Grág. (Kb.) i. 50; ef hann viðr dóminn fullan, 80; ef hann viðr eigi heimilt, ii. 142: esp. in poët, phrases, vinna e-n felldan, barðan, sáran, reiðan, hræddan, to make fallen, i.e. to fell, etc.; as also, vinna brotið = to break; vinna hefnt, to take revenge; vinna svarat e-u, to respond to, Lex. Poët.; Paulus vann þat sannat, at ..., Post. (Unger) 231. III. with dat. to withstand (ellipt. for vinna við ... ?); sköpum viðr manngi, Am. 45; vinnat skjöldungar sköpum, Hkv. 2. 21; ek vætr honum vinna kunna'k, Vkv. 39; munat sköpum vinna, Skv. 1. 53; Korm. 104 (in a verse). IV. to suffer, undergo; according to the Gothic this would be the original sense, but it only remains in such phrases as, vinna víl, vinna vás, Lex. Poët.; vinna eld, to suffer fire, Fms. viii. 9. V. with prepp.; vinna at, to 'win to' a thing, effect; þeir fá ekki at unnit, Fms. vii. 270; drekinn vinnr síðan at honum, does away with him, Stj.; vinna at sauðfé, svínum, to tend sheep, swine, Dropl. 16, Rm. 12; vinna at segli, to manage, attend to the sail, Grett. 94 B :-- vinna á, to make, effect; höfum vér mikit á unnit, Fms. xi. 264; þú munt mikit á vinna um þetta mál, Fas. i. 459: to do one bodily harm, kill, ef griðungr viðr á manni, Grág. (Kb.) ii. 188; ef fé viðr á fé, i. 192; maðr vinnr á manni, Nj. 100, Lv. 29; á-unnin verk, bodily injuries, Kb. i. 145; maðr á sín at hefna, ef vill, sá er á verðr unnit, 147 :-- vinna fyrir, ok var ekki fyrir unnit um sumarit, Þorf. Karl. 414; vinna fyrir sér; vinna fyrir mat sínum, to win one's food; hann vinnr ekki fyrir mat sínum, he wins not his bread (mat-vinnungr) :-- þat vinn ek til eingis at svíkja þá er mér trúa, Band. 31 new Ed.; vildi hann vinna þat til sættar með þeim bræðrum, Fms. iv. 17; hann hirti ekki hvat hann vann til ef hann fengi þat, x. 7; þat vil ek til vinna, Nj. 170; mun ek heldr þat til vinna at giptask Þorbirni, Ld. 70; vilja gjarna nökkut við hann til vinna, Fær. 25; það er ekki til vinnandi, it is not worth the trouble; fé því er ek vann til, earned, Eg. 519 :-- vinna við e-u, to withstand; sköpum viðr manngi, mátti hann eigi við sköpum vinna né sínu aldrlagi, Fas. i. 199 :-- vinna e-n yfir (Dan. overvinde), to overcome, Fms. iii. 156, Finnb. 266. B. Reflex., ekki unnusk þau mjök fyrir, they did little to support themselves, Ld. 146; láta fyrir vinnask, to forbear, desist from; þó skal enn eigi láta fyrir vinnask, Fms. vii. 116; Þorgeirr lét eigi fyrir vinnask um þetta mál, Rd. 296; lét prestrinn fyrir vinnask of umbræðuna þaðan frá, Bs. i. 341. 2. to last, suffice; alla þessa þrjá daga vannsk (vannz Ed.) þeirra vegr, Stj. 131; ríki Assyriorum vannsk (lasted) um þúsund ára, 140; Illugi elti hann meðan eyin vannsk, to the end of the island, Grett. 172 new Ed.; meðan dagrinn vannsk, as long as the day lasted, till evening, Fas. iii. 4; festrin vannsk eigi til jarðar, the rope was not long enough to touch the ground, Fms. ix. 3: to reach, smíðuðu stöpul þann er vinna(sk) skyldi til himins, Edda (pref.); þar sátu konur úti frá sem vannsk, as there was room, Fms. x. 16; skyldi drekka saman karlmaðr ok kona svá sem til ynnisk, Eg. 247; meðan Jólin ynnisk, Hkr. i. 138 (vynnisk, Fms. 1. 32, l.c.); Ketill bað Eyvind svá vítt nema land at þeim ynnisk báðum til vel, Rd. 231; ef eigi vinnsk til (fé) til hvárs-tveggja, Grág. i. 288; fé þat skulu þeir hafa sem vinnsk, ... ef fé vinnsk (vinnz Ed.) betr (Dan. slaae til), Grág. (Kb.) i. 85, 86; fé svá at vinnask mætti at ærnu þúsund manna, 623. 21; þess viðar er vinnask megi mál ok misseri, Hm. 59; ef hánum vinnsk (vinnz) eigi fróðleikr til þess, Grág. (Kb.) i. 209; vér trúum orku, afli ok sigr-sæli, ok vinnsk oss þat at gnógn, Ó.H. 202 (cp. 'vinna þörf' above); ek vinnumk eigi til þér at launa, I am unable to reward thee, Finnb. 238; ek vinnumk eigi at dýrka þitt nafn, Barl. 181. II. recipr., vinnask á, to wound one another; þar er menn vinnask á, Grág.; þau vinnask á þann áverka, er ..., Kb. ii. 40; vinnask á enum meirum sárum, K.Þ.K. 116. vinna, u, f. a work, labour, business; fá sér e-t til vinnu, Gþl. 483; taka vinnur af e-m, Fms. i. 33; vera at vinnu, to be at work, vi. 187; at-vinna, q.v. COMPDS: vinnu-afli, a, m. earnings, produce of labour, H.E. i. 396. vinnu-fólk, n. = vinnuhjún. vinnu-fullr, adj. having plenty of work, Stj. 25. vinnu-færr, adj. able for work, able-bodied, Gþl. 483, 531. vinnu-góðr, adj. doing good work, Fs. 31, Finnb. 296. vinnu-greifi, a, m. an overseer, Stj. 570. vinnu-hjún, n. pl. work-people, servants on a farm, Lv. 22, (mod. vinnu-fólk, as opp. to húsbændr.) vinnu-lítill, adj. doing little work, Grett. 69, 70, 120 A. vinnu-maðr, m. a labourer, man-servant on a farm, Fms. i. 33, Ld. 98, N.G.L. ii. 163, Stj. 562, MS. 134. 69, 70: in a town, N.G.L. iii. 15, 44. vinnandi, part. a doer, worker of; ér vinnendr ílsku. Greg. 24; v. eða fremjandi, Edda 68. vinnanligr, adj., in u-vinnanligr. vinnari, a, m. a worker, maker, Skálda 204. vinningr, m. a gain, profit, Stj. 225, Mag. 62, 66; á-vinningr. vinon, f. = vinan, friendship, Korm. (in a verse). VINR, m., gen. vinar; dat. vin, Hm. 41, 42 (seldom vini); pl. vinir, acc. vini, 24 (vinu, Hkr. i. 183, in a verse, cannot be an acc. from vinr). As in sonr (q.v.) the nominative r is freq. dropped, and vinr and vin are both in old and mod. writers and speech used promiscuously: [in A.S. wine; Dan. ven; Swed. vän; vinr is 'par excellence' a Scandinavian word, frændi being used only in the sense of a kinsman; vinr is akin to vin, f., referring to a lost root verb vinan, van, vunun, to which also belongs the verb una, q.v.; analogous to vin and vinr are the Lat. amicus and amoenus.] B. USAGES. -- A friend, prop. an 'agreeable man;' vin sínum skal maðr vinr vera, þeim ok þess vin, en óvinar síns skyli engi maðr, vinar vinr vera, Hm. 42; til ílls vinar, til góðs vinar, 33; með íllum vinum, 50; vápnum ok váðum skulu vinir gleðjask, 40; til góðs vinar liggja gagn-vegir þótt hann sé firr farinn, 33; ek vil vera vin þeirra, Nj. 5; Guðs vin, Blas. 49; hann var vinr Otkels, Nj. 73; hann gaf Frey vin sínum þann hest hálfan, Hrafn. 5; vinar míns, Ad. 16; tryggr vinr minn, 10; vinr þjóðans, 11; þinn vin fullkominn, Fær. 132; mesti vin beggja, Fms. i. 12; leyniligr vin, Bs. i. 760; segjanda er allt vin sínum, Eg.; era sá vinr öðrum er vilt eitt segir, Hm.; í þörf skal vinar neyta, a friend in need is a friend indeed, Fms. viii. 399; hverr á sér vin með úvinum, every man has a friend among foes, Fs. 96; en þá var sem mælt, at hverr á vin með óvimim, Ó.H. 62; missa (or sakna, Fas. ii. 179) vinar í stað, to 'miss a friend' = the bird is flown, Grett. 139; þegnar gripu þá í tómt þóttusk vinar missa, in a ditty; vera e-m í vinar húsi, t o 6 e one's friend; þat mun ek kjósa, at þú sér mér í vina húsi, Sturl. i. 96; göra vina skipti, to change friends, ii. 142; Freyr lítr eigi vinar augum til þín, Fms. ii. 74; Hrungnir sér eigi vinar augum til Þórs, Edda 5; ást-vinr, lang-vinr, alda-vinr, trygg-vinr, ú-vinr (or óvinr), qq.v.: in. the saying, vera vinr vina sinna, to be the friend of one's own friends, of one whose sympathies are narrow, with a notion of self-willed, fanciful friendship; e.g. hann er ekki allra vinr, en hann er vinr vina sinna; vinr em ek vinar míns, en geld ek þat er ílla er til mín gört, Nj. 128. COMPDS: vina-boð, n. a feast of friends, Nj. 2, Fs. 12, 54, Fb. ii. 185, 227, Sturl. iii. 105. vina-fundr, m. a meeting of friends. Glúm. 336; var með þeim engi vinafundr, Fms. x. 60. vina-styrkr, m. strength, backing of friends; með frændafla ok vinastyrk, Vall. 213 vina-vandr, adj. particular as to friends; an expressive word, in phrase, vinfastr ok vinavandr, to have few but chosen friends, Nj. 30. vina-veizla, u, f. friendly = vinabod, Sturl. iii. 105, 125, Fs. 132, v.l. vin-raun, f. a trial of friends or friendship; hörð mun v. verða, viz. to choose between two friends, Orkn. (in a verse): a proof of friendship, hann tók allvel við Þorkatli ok kvað slíkt v. mikla, Dropl. 23. vin-reið, f. a troop of friends, Ad. 19 (but the reading is doubtful). vin-ræði, n. friendliness = vinsemd, Fb. i. 163. vin-samliga, adv. in a friendly manner, Fms. viii. 129;, allt tal fór með þeim v., ii. 262: in mod. usage, often at the end of a letter. vin-samligr, adj. friendly, amicable, Róm. 302, Eb. 241; vinsamlig orð, ráð, Fms. vi. 278, Sól. 32. vin-samr, adj. 'friendsome,' friendly, Sks. 19, v.l. vin-semd, f. friendliness (less than vinátta), Fms. xi. 423. vin-semi, f. = vinsemd, O.H.L. vin-sending, f. a friendly message; mun hann sent hafa oss enga v., of a Urias message, = forsending (q.v.), Fas. ii. 79. vin-skapr, m. [Dan. venskab], friendship, Hm. 50. Fs. 160, Eg. 41, Fms. i. 284, x. 37; the saying, svá fyrnisk vinskapr sem fundir, Fb. i. 392 (mod., svo fyrnast ástir sem fundir), vin-slit, n. pl. a breach of friendship, Ísl. ii. 217. vin-spell = vinslit, a spoiling of friendship, Gkv. 1, 24. vinstr, f., pl. vinstrar, = the third stomach in ruminating animals; eina vinstr, vinstrina, freq. in mod. usage, but not recorded in old writers. VINSTRI, compar. [Dan. venstre; Swed. vänstre], the left; um vinstri hönd, Nj. 28, Fms. vi. 165; til vinstri handar, 439; hvárki til