This is page cv_b0758. Please don't edit above this dashed line. Thank you! -----------------------------------------------------------------------------
758 ÆFA -- ÆJA.
sá æðsti prestr, 63; þeim æðstu prestum, xxvii. 3; þeir æðstu prestar, 6, 20: with which cp. ahumists gudja in Ulf.: þess árs æðsti prestr, John xviii. 15 (where Ulf. 'ahumists' weiha)] :-- higher, highest: I. in a local sense; uppi ok niðri leitaða ek æðra vegar up and down I sought for the higher road, Sól. 52; á bekk annan þann er æðri var, Ld. 294, -- in the old halls the two sets of benches were technically called the æðri, the higher, and the ú-æðri, th e lower; as also æðra öndvegi and ú-æðra öndvegi, the upper and lower high-seat, passim: þeir náðu uppgöngu ok urðu æðri, higher, Fms. x. 412; ef leysings leysingr verðr veginn, ok á inn æðri (the former, Germ. jener) þar sök ok bætr, Grág. ii. 71; in all other places used, 2. metaph. higher in rank or dignity; heilagir englar, aðrir eru öðrum œðri, ok öfundar engi annan, Greg. 37; œðri tign, Eluc. 12; œðri kraptr, Sks. 25; tólf hofgoðar vóru œztir, Hkr. i. 6; askr Ygdrasils hann er œztr viða, Gm. 44; biskupa allra er páfi œztr, 415. 5; þeim sveini er œztr væri, Heiðrekr segir, Haralds son vera œztan, Fas. i. 526; œztr ok mest virðr, Fms. i. 247; fyrstr eðr êdzstr (sic), Sti, 278, v.l.; hit œzta hof í Gautlandi, Fms. x. 252; inni æztu Guðs þjónustu, K.Á. 36; þar er œzt kirkja Benedikti, Symb. 25: the word is still in freq. use both in speech and in writing, see the references above from the Icel. N.T. æfa, ð, [Germ. üben; Dan. öve], to exercise, quite a mod. word: æfing, f. an exercise. æfa or æva, adv. abbreviated for æva-gi (= ever-not), like ei for ei-gi :-- never; eina ögr-stund, æva skyldi! Vkv. 39; Gísli kvað þá vísu, er æva skyldi, G. said a verse that he never should (= hvað aldrei skyldi verit hafa), Gísl. 33: freq. in poetry, Skm. 26; æva til snotr sé, Hm. 53; æva ekki, never, Akv. 39; þó hann æva hendr, Vsp. 38; sá er æva þegir, Hm. 28; er ek æva kennig, 164; hví hlær þú æva? Gkv. 3. 1; jörð fannsk æva, Vsp. 3; er hón æva grét, Akv. 38; hverr æva þegir? Gsp.; far þú nú æva, Gg. 15. æfa-gi or æva-gi, adv. never; knákat ek segja aptr ævagi, þú ert ölðr of heitt, Hým. 32; enn ósviðr maðr kann ævagi síns um máls maga, Hm. 20. æfar- or ævar-, a later form for afar, see p. 5, col. 2. bottom :-- very, exceedingly; in compds, ævar-ílla, very ill indeed. Fms. i. 150; æfar-íllt, Karl. 404, 529; ævar-vel, very well, Fms. xi. 249, Ísl. ii. 131, Fb. iii. 401; ævar-reiðr, very wroth, Mirm.; ævar-gamall, 'stone-old.' exceeding old; ævar-langt, Þiðr. 165. ÆFI, f., indecl. and without plur., gen. ævar, N.G.L. ii, is quite exceptional: [Ulf. aiws = GREEK; O.H.G. ewa; Gr. GREEK; Lat. aevum] :-- an age, era, and esp. a life-time; hann var konungr yfir Noregi langa æfi, a long time, Fms. i. 1; hann leitaði langa æfi við at drepa hann, Rb. 382; lengi æfi, for a long time, Rd. 291; hélzk þat allt um hans æfi, Eg. 268; þau tíðendi er görðusk um æfi Ólafs konungs ens helga, Ó.H. (pref.); Þorgnýr faðir minn var með Birni konungi langa æfi ... stóð um Bjarnar æfi (reign) hans ríki með miklum styrk, 68; á síðasta vetri konungs ævar, N.G.L. ii; á öndurði æfi e-s, Ver. 71; lauk svá hans æfi, Róm. 156; lengi ævi minnar, Fas. i. 542; inn fyrra hluta æfi sinnar, Fs. 3, Fær. 16; alla æfi síðan, Nj. 246; þá er upp leið á æfi Gyðinga ... þessa heims ævi, Rb. 392; segðu oss æfi vára ok langlífi, Landn. (Hb.) 77; vil ek at þú segir nökkut frá æfi þinni, Fb. i. 134; ennar fornu æfi, in the old era, Hom. 140; inni fornu æfi, Ver. 59; í inni nýju æfi, in the new era, id.; ef sú æfi stendr nökkura stund, Sks. 347; enginn veit sína æfi fyrr en öll er, a saying, Vídal. ii. 143: the allit. phrase, um aldr ok æfi, for ever and ever, N.G.L. i. 41, and in mod. usage; also, aldr ok um æfi, D.N. iii. 34, 35. 2. a life, story, = æfi-saga; æfi Noregs konunga, Orkn. 86, Fms. xi. 179, 206, 343, Ó.H. (pref.); at hans sögu er skrifuð æfi allra lögsögumanna á bók þessi, Íb. 16; fyrir útan ættar-tölu ok konunga-æfi, 1; ríta hefi ek látið frá upphafi æfi konunga þeirra er ..., Ó.H. (pref.) æfi-dagar, m. pl. life-days. æfi-langr, adj. life-long, = æfinligr. æfi-ligr, adj. (-liga, adv.), for ever, = æfinligr, Stj. 115, 209, 431. æfi-lok, n. pl. life's end, death, Nj. 282, MS. 655 ii. 1, Skíða R. 203; Al. 36, Fms. v. 181. æfin-lengd, f. a life's course, Str. 65. æfin-liga, adv. for ever, Dan. evindeligen, Fms. i. 140, x. 13, Stj. 64, Gþl. 3, freq. in mod. usage. æfin-ligr, adj. (euenligr, Stj. 7), everlasting, Fms. x. 114, Stj. 46, 279; land ok þegna ok æfinligan skatt, Fms. x. 114; chiefly in a secular sense, eilífr being used in a spiritual and eccl. sense. 2. lasting for life; skal sú skyld vera æfinlig, ok svá eigi síðr eptir þinn dag, Fær. 25. æfinn or ævins, adj. [ = Goth. aiweins = GREEK], everlasting; prefixed in allit. phrases, um aldr ok ævins-daga, life-days, D.N. v. 533; til ævins skiptis, everlasting division, D.N.; aldr-sáttr ok æfin-sáttr. i. 200; aldar trygðar ok æfin-trygðar, Grág.; æfin-rúnar ok aldr-rúnar, life-runes, the mysteries of life, Rm.; æfin-lengd ok ellidómr, life's length and age, Stj. 65; cp. also æfinligr. æfin-rúnar, f. pl., see æfinn, Rm. 40. æfin-sáttr, adj. 'ever-agreed,' for everlasting peace, a technical law term in concluding a peace, D.N. i. 200. æfin-trygðir, f. pl. an everlasting truce. Grág.; similar to the preceding word. æfin-týr, n. . mod. form æfin-týri; in old writers it is also used masc., þann æfintýr, Fb. i. 207; einn æfintýr, ii. 136; þessi æ. sem nú var lesinn, Karl. 551: [a for. word, appearing about the end of the 13th century; from late Lat. adventura; Germ. abenteuer; Dan. eventyr; see Dietz] :-- an adventure; vita sitt eptir komanda æ., their future life, Stj. 7; þau tíðendi ok æ., 64; auðna ok æ., 202; sumir flýðu fyrir ljóðæsku eða nokkar æfintýr, adventurous exploits, Fas. iii. 3, Pr. 381, Fb. ii. 136. II. a tale; diktandi sér eitt ævintýr, Stj. 135; segja mín æfintýri, to tell my tales, Fas. iii. 389. 2. a romantic tale = Germ. mährchen; látum heldr leika tenn á litlum æfintýrum, Skiða R., cp. Fb. i. 207, and so in mod. usage; opp. to a historical story, e.g. the title of Ízlenzkar Þjóðsögur og Æfintýri, by Mr. JÓn Árnason. æfi-saga, u, f. a biography, Fms. i. 190, iii. 63, Fær. 63; í æfisögu Noregs konunga, Fms. xi. 211 (v.l.), freq. in mod. usage. æfr, i.e. œfr, adj. [afar, of], vehement, angry, chafing; æfr í skapi, Fms. i. 75; ýgr ok æfr, xi. 8; íllr ok æfr, Landn. 235, v.l.; hann görðisk íllr ok æfr við ellina, Eb. 52 new Ed., Fms. iii. 95; æfr ok ærr, iv. 142; æfr maðr (Ed. æfi-maðr), a violent man, Bret. æfrinn, adj., see ýfrinn. ægi-geisli, a, m. an awful glance, of the eye, Ad. œgi-liga, adv. terribly, threateningly, Róm. 325, Fms. x. 83 (in a verse). œgi-ligr, adj. terrible, awful, Lex. Poët. œgir, m. one who frightens, Lex. Poët., Fms. vi. (in a verse), Gm. 45, Hkv. 1. 54; this word is no relation to the following word. ÆGIR, m., thus, not œgir, as is shewn both by the spelling of vellums and by ancient rhymes, as ægir and frægr in a poem on king Canute: [ægir is an old mythical word, the root of which is not to be sought for in the Norse languages, for it is much older; it may be akin to the Gr. GREEK, both being derived from some Indo-European root; A.S. eagor, the sea; it still survives in provinc. Engl. for the sea-wave or Bore on rivers, 'have a care, there's the Eager coming,' Carlyle's Heroes, p. 198]:-- the sea, ocean, main; hver eru sævar heiti? -- heitir marr 'ægir,' etc., Edda 100; ægi lægja, to calm the sea, Rm. 40; eldr, veðr, ægi, jörðu, 625. 178; sér hón upp koma öðru sinni jörð ór ægi, Vsp.: gold is ægis bál, eldr, see Lex. Poët.: the word is a favourite with poets, ancient as well as modern, esp. in the ballads and rímur; in prose it only survives in a few phrases and compds, sól gengr í ægi, the sun sets in the sea (cp. ganga til viðar), Fms. ii. 302, v. 169; sól skundar í æginn, Al. 67. II. mythol. the giant Ægir, the husband of Ran (answering both to Okeanos and Poseidon of the Gr. legends), Edda: Ægis-dætr, the daughters of Æ. = the nine Okeanidae, Edda 101, Hkv. 1. 26; as to the banquet at Ægir, cp. esp. the poem Lokasenna and Hým.: Ægis-bróðir, the brother of Æ., i.e. Wind, Fire, or Sea. all three being the sons of the giant Fornjót: in local names, Ægi-síða, in the north of Icel., Landn. ægi-sandr, m. sea-sand; þótti komit eigi únægra enn ægi-sandr, Ver. 18; fjölgandi sem þann ægisand er eigi fær talt, Stj. 183; sem himinstjörnur eðr ægis-sand, 133: in mod. usage 'ægisandr' is the fine sand on the shore of the ocean. Ægis-dyrr, n. pl. 'Oceani ostia,' the name of a Dan. river, mod. contr. Eider, Fms. xi. 28, 31, Symb. 15. ægis-hjálmr, m. a helmet of terror; the word is explained under hjálmr (3), q.v. Ægisif, f. a Norse popular name for the GREEK in Constantinople, Rb., Symb., being an imitation of the word as spoken by the Greeks of the 11th century; the Norsemen on hearing the word from the mouth of the Greeks seem to have thought of their own heathen goddess Sif. ÆGJA, i.e. œgja, ð, [óg-], to scare, frighten, with dat.; sú mær ægði dýrinu með litlum dúki er hón hafði í hendi, Bs. i. 199; ægja e-m píslum, to threaten with tortures, Greg. 38; hón œgði mér af afbrýði, Gkv. 1. 10; þær œgðu mér járnlurki, Hbl. 39. 2. to make terrible, exaggerate; mjök hafa þessir ægðir verit í frásögnum, made more terrible than they are, overrated, Fas. ii. 206, 211; eigi hefði sú för ægt enum fyrrum frændum mínum, i. 450; ægir mér ekki þetta fégjald, Fms. xi. 285; þeir kváðu sér eigi ægja mundu at ráða at Birni, Bjarn. 47; er eigi þat at þér ægi við mik at berjask, Glúm. 332; ok væntir ek, sagði hann, at þá muni vel duga, en nú agir (sic) við svá, Fb. iii. 449. 3. the phrase, öllu ægir saman, to be mixed together pell-mell. œgr, adj. = ýgr (q.v.), terrible; lœkr, 'œgr,' Skálda 178, Lex. Poët.: vicious, Guð gaf ekki ægum uxa-horn, a saying, Vídal. ii. 83; cp. mannýgr. ÆJA, pres. ær; pret. áði; part. áit or átt; the mod. form is á, pres. ái, pret. áði, áð :-- to bait, rest; eigi skal maðr æja í engi manns, útlagr verðr hann of þat ef hann ær, Grág. ii. 233; en er hann kom skamt frá ánni, syfjaði hann mjök ok bað hann þá æja þar, Nj. 94; þeir aðu í Kerlingardal, 252; stigu þeir af hestum sínum ok ætluðu at æja, Fms. i. 273; hér munu vér af baki stíga ok æja, Lv. 20; þeir sá einn dag at tíu menn áðu í enginu, ... ílla þótti þeim gört at æja í engjum manna, ... áðir þú hestum þínum í engjum mínum, Fs. 51, 57; þótti þar mál at æja farar-skjótum sínum, Mar.; æja eykjum sínum í annars manns landi, Jb. 247; einn dag er Illugi áði hesti sínum, Fbr. 48 new Ed.; þeir kröfðu dagverðar ok æja hestum sínum, Eg. 564; þeir láta taka niðr