This is page 47 of the supplement to An Anglo-Saxon Dictionary by T. Northcote Toller (1921)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Bosworth/Toller. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 13 Mar 2021. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

Á-RENDAN--ÁRUNG 47

á-rendan; p. de To tear off:--Árend þá rinde of þám wyrttruman, Lch. ii. 270, 4.

á-rengde. v. -árencan: árentale. v. æ-acute;lc; II a.

á-reódian. Add:--Se ylca bróðor hálwendlíce geþreád him gesceamode and áreódode idem frater salubriter correptus erubuit, Gr. D. 160, 20.

á-rétan. Dele 'set right' (in last two passages á-rétan = to comfort), and add:--Hé hæfde his wíf mid him þe hine árétte, þeáh hé his bearna þolode, Hml. S. 30, 204. On þæ-acute;m sealme hé wæs cleopiende tó Drihtne, wilnode þæt hé hine árétte, Ps. Th. 27, arg. Be eallum þám þe gebrocode wæ-acute;ron and eft árétte, 28, arg.

arewe. Add:--Gif hwylc man mid arwan (sagitta) deór ofsceóte, Ll. Th. ii. 212, 20. Arwan framea, An. Ox. 37, 1. Arewan, gauelucas catapultas, 4238. [Icel. UNCERTAIN(o-cedil)r.]

ár-fæst. Add: I. pious, righteous, honourable:--Árfæst pius, Wrt. Voc. i. 75, 67. Wearð Nerua, swíðe árfæst man, tó cásere gecoren, Hml. Th. i. 60, 6. Mid árfæsððes (-fæstes, v. l.) ingeðonces láre pia intentione, Past. 167, 7. II. merciful, gracious, clement:--Þæt hé híwige swylce hé árfæst sý, Wlfst. 59, 19. Gif Drihten ús árfæst (propitius) bið, Num. 14, 8. Þú æ-acute;rfæstosta Hæ-acute;lend, Angl. xi. 114, 75.

árfæstlic; adj. Pious:--Árfæstlicum oeste pia devotione, Rtl. 39, 17.

árfæstlíce; adv. I. piously:--Árfæstlíce giléfeð pie credit, Rtl. 40, 9: 77, 5. Se bisceop stóp tó þæ-acute;re cyste and árfæstlíce (árfullíce, v. l.) stræc (pie violentus) tóbræc þæ-acute;re cyste locu, and þæ-acute;r genam þá twelf mancosas and hí gedæ-acute;lde þám þearfendum mannum, Gr. D. 64, 13. II. graciously, kindly:--Árfæstlíce hé mancynne eádmódnysse bisne onstealde, Hml. A. 151, 3.

árfæstnes. Add: I. piety:--Pietas árfæstnys, Angl. xi. 107, 8. Æ-acute;rfastness, Wülck. Gl. 251, 18. II. mercy, clemency, kindness:--Ðurh ðá mildheortnesse his árfæsðnesse per pietatis viscera, Past. 99, 1. Ðone greádan his árfæstnesse and his frófre hé gebræ-acute;t sinum pietatis expandit, 407, 11: Gr. D. 146, 28. Hé bæd ðone ælmihtigan for his árfæstnysse þ-bar; hé þám preóste gemiltsode, Hml. S. 6, 167: 30, 350. Ongeán þæ-acute;re árfæstnysse hé sylð árleásnysse, þæt hé ne árige his underþeóddum ne his gelícum, Wlfst. 59, 16.

ár-fæt. Add:--Clæ-acute;m on árfæt . . . mylte syþþan on ðæ-acute;m árfæte, Lch. iii. 16, 24. Dó on árfæt, læ-acute;t standan on þám árfate, ii. 34, 5. Meng on árfæt, 124, 25. [O. H. Ger. ér-faz aeramentum.]

ar-faran. Dele; the line cited should read:--Ge æ-acute;r farað ge eft cumað.

ár-full. Add: I. shewing honour or respect:--Æ-acute;ghwylc man wið óðerne árful sý on æ-acute;lcum þæ-acute;ra góda þe hé him tó áre gecweðan oððe gedón mæge, Hml. A. 160, 191. Utan beón árfulle fæder and méder, Wlfst. 119, 3. II. shewing kindness, mercy, favour:--God is swíðe árfull and mildheort Deus pius est, Gr. D. 335, 15. Ic iów wæs árful geworden and milde, Wlfst. 222, 4. Þearfendum mannum árfulle, 257, 3. Hé dyde manegu árfull weorc (pia opera), Gr. D. 331, 27.

árfullíce. v. árfæstlíce, II.

ar-gang. v. ears-gang.

argentille, an; f. Argentil, parsley-pert:--Argentille camiculo (cf. canicula, argentilla, 31, 68), Wrt. Voc. i. 79, 36. Argen[tille] camicula, An. Ox. 56, 47. Archentille, 408. [In Lch. iii. 300, col. 2 camicula is glossed argella.] [From Lat. argentilla.]

ár-geweorc. For Cot. 79 read Wrt. Voc. ii. 32, 75: ár-glæd. Dele.

árian. Add: I. to honour, (1) with dat.:--Ára þínum fæder (árig ðone fæder, L., áre fæder ðín honora patrem, R. Mt. 19, 19), Ll. Th. i. 44, 15. (2) with acc., Bt. 41, 2; F. 246, 19 (in Dict.). II. to shew mercy, kindness, with dat. inst. (1) to do kindness:--Ára mé and genere mé of deáþes bendum, Bl. H. 89, 22. Ic þé bidde þæt þú mé árige ut eripias me, Ps. Th. 39, 15. Ne yld þæt þú mé árie, 21. Drihten him þone þearfan geheóld, þ-bar; hé him miltsian sceolde, ðá þára óðerra manna him nán árian ne wolde, Bl. H. 215, 2. Gif wé beóð on hwylcum earfoþum . . . gif hé ús árian and miltsian wile, 51, 30. (2) to refrain from unkindness, to spare:--Ne árað non parcet, Kent. Gl. 173. Sé ðe áreð qui parcit, 468. Þá ofslihð se deófol ðe him wiðstandað . . . þá ðe his leásungum gelýfað, þám hé árað, Hml. Th. i. 6, 5. Ðú ðínum bearne ne árodest, ii. 62, 8. Þ-bar; hé ne furþum wíflice (-um, v. l.) háde árede ut ne sexui quidem muliebri parceret, Bd. 2, 20; Sch. 185, 11. Ára nú and má wæter of þínum múþe þú ne send, Bl. H. 247, 7. Þú nelt árian þæ-acute;re stówe non parces loco illi, Gen. 18, 24. Miltsian and árian mannum, Hml. Th. i. 68, 25. [O. Sax. 0. H. Ger. érón.]

árigend, es; m. A patron, protector, benefactor:--Heó wæs wuduwena and steópcilda árigend, Lch. iii. 430, 2: Wlfst. 257, 4.

á-riht. Add:--Gif heora hwilc þone ræ-acute;dels áriht ræ-acute;dde, Ap. Th. 3, 17: 5, 16. Áriht understanden, Wlfst. 155, 3: 33, 5. Þ-bar; hé hit áriht náme, Ll. Th. i. 286, 18. v. riht, III.

á-ríman. Add:--Ðis ðæt wé nú feám wordum árímdon haec quae breviter enumerando perstrinximus, Past. 75, 16. Árím letanias, Lch. i. 400, 10. Hwá is þætte áríman mæge hwæt þæ-acute;r moncynnes forwearð, Ors. 1, 11; S. 50, 13: Bl. H. 59, 33: 63, 1. Manige óþre þe is lang tó árímenne, Gr. D. 266, 18. Árímende enumerans, Wrt. Voc. ii. 94 32. [O. H. Ger. ar-rímen.]

á-rinnan. Add: [Goth. ur-rinnan: O. H. Ger. ar-rinnan.]

á-rísan. Add: I. to arise, (1) to stand up from sitting or lying:--'Andrea, árís' . . . Andreas þá árás on þæs folces gesihþe, Bl. H. 241, 15. Wearð se deáda man cwic and teolode tó árísenne, 219, 19. (2) to rise after sleeping:--Hé wel æ-acute;r árás . . . Se apostol cwæð tó him: 'For hwon árise þú swá hraðe?,' Gr. D. 227, 8. Hé hié áwehte and cwæð: 'Arísað,' Bl. H. 235, 20. (2 a) of the sun:--Seó sunne áríst swíðe æ-acute;r on morgen up, Ps. Th. 18, 5. (3) to rise after death:--Árás emersit (tumbis atris), Wrt. Voc. ii. 93, 18. Drihten hét ealle árísan þe on þám wætere wæ-acute;ron, Bl. H. 247, 26. Hé geswutelode þæt hé árisen wæs, Hml. Th. i. 222, 9. II. to arise with intent to act:--Hwá áríst tó þæ-acute;m þæt hé sylle hæ-acute;lo?, Ps. Th. 13, 11. Uton wé árísan and ácwellan þá apostolas, Bl. H. 149, 34. II a. of hostile action:--Áríseþ þeód wiþ þeóde, Bl. H. 107, 27. Þá gingran árísaþ wiþ þám yldrum, 171, 23. III. to arise, be produced, come to be, (a) of physical growth:--Hit gedéþ þ-bar; þá swylas eft ne árísað, Lch. i. 356, 2. (b) figurative:--Gif for godbótan feohbót áríseð, Ll. Th. i. 328, 4. Of manegum landum máre landriht áríst tó cyninges gebanne, 432, 6. Hit áríseþ eówrum sáulum tó hundteóntigfealdre méde it will came to be a hundredfold reward for your souls, Bl. H. 41, 19. Swá hwár swá þæt feoh up áríse wherever such payment has to be made, Wlfst. 181, 10. Áríse seó æcerteóðung á be ðám ðe seó sulh þone teóðan æcer æ-acute;r geeóde (cf. þ-bar; hé his teóðunge á swá seó sulh þone teóðan æcer gegá rihtlíce gelæ-acute;ste, Ll. Th. i. 342, 12), 310, 24. Gif ús feoh áríse æt úrum gemæ-acute;num spræ-acute;cum, Ll. Th. i. 232, 5. Gif preóst circan miswurðige þe eal his wurðscipe of sceal árísan, ii. 294, 11. IV. to rise, mount up:--Oð þ-bar; ángylde áríse tó .xxx. sci&l-bar;&l-bar;; siþþan hit tó þám áríse . . . , Ll. Th. i. 68, 3-4. Þriefealdlíce hit áríse it shall increase threefoldly, 88, 3. [Goth. ur-reisan: O. Sax. á-rísan: O. H. Ger. ar-rísan.]

á-rísende, Bl. H. 225, 17. l. rísende. v. rísan to raven.

ár-leás. Add: I. dishonourable, shameful:--Hé swealt mid árleáse deáðe, Shrn. 120, 14. II. wicked:--Árleás impius, Wrt. Voc. i. 75, 68. Fordón þá rihtwísan mid þám árleásan (impio), Gen. 18, 23. Ic and mín folc sind árleáse (injusti), Ex. 9, 27. [O. H. Ger. ér-lós impius.]

árleáslíce. Add:--Hé þá hálgan róde genam hám tó his earde árleáslíce dyrstig, Hml. S. 27, 26. Hét hé his ágenne sunu árleáslíce ácwellan, Hml. Th. i. 88, 7: 13.

árleás-nes. Add:--Ongeán þæ-acute;re árfæstnysse hé sylð árleásnysse, Wlfst. 59, 16. Hwilc mán and hwilce árleásnesse se unrihtwísa cásere worhte, Bt. 16, 4; F. 58, 2.

ár-lic; adj. Early:--Árlic morgen aurora, Rtl. 69, 2. Tíde árlica horam matutinam, 171, 37.

árlíce honourably. Add:--Hé him árlíce tó spræc, Past. 305, 8. Heó wyllað geunnan healfes þ-bar; þý árlícor on þæ-acute;re stówe beón mæge, Cht. Th. 137, 19. Þ-bar; hé cume and sí micle árlícor þonne hé æ-acute;r wæs, Shrn. 204, 9.

ár-loc, es; n. A rowlock:--Árlocu columbaria (columbarium foramen in navi per quod remus in aquam mittitur), Wrt. Voc. i. 63, 41.

ár-morgenlic. v. æ-acute;r-morgenlic.

arod strenuous, bold. Add:--Arod promptus, Kent. Gl. 821. Efficax hwæt, i. citus, expeditus, astutus, acutus, sollers, peritus arud, Wrt. Voc. ii. 142, 55. Hé bið suíðe arod and suíðe geréðre on ryhtum weorcum constanter se in bono opere dirigit, Past. 306, 15. Arod tó deófles willan, Hml. S. 11, 13. Fús and arod tó þæ-acute;re þrowunge ad passionem promta, Gr. D. 231, 10. Beó arod and ne ondræ-acute;d þé nó deáþ, Shrn. 119, 26. Tó ðám arod so bold, Jud. 275. Arude strenua (luctamina), An. Ox. 5, 1. Þ-bar; wíf wæs á siððan þý aredra on hire béne, Shrn. 99, 36.

arodlíce. Add:--Hé síðode arodlíce tó ðæ-acute;re dúne, Hml. Th. ii. 60, 22. Heó ardlíce fæ-acute;rde, Hml. S. 2, 35. Swá hwæt swá þín hand mage wyrcan, wyrce arudlíce (ard-, v. l.) (instanter), Gr. D. 327, 26. Ongunnon þá wyrhtan ardlíce (instanter) biddan heom metes, 251, 18. Hé cwæð swíðe ardlíce constanter ait, 254, 4. Hé swíðe ardlíce geteohhode constanter decrevit, 255, 33. Aredlícor (instantius) sécan, 258, 24.

arodness, e; f. Boldness, constancy, resolution:--Hí in heora arodnesse (-ed-, v. l.) ealle wæ-acute;ron ácwealde in sua constantia omnes occisi sunt, Gr. D. 232, 18. Hié habbað ðá arodnesse (-ud-, v. l.) and ðá bieldo ðæt hié magon anweald habban auctoritatis fortitudine erecti sunt, Past. 41, 17.

Aro-sæ-acute;te(-an) the name of an English people (district):--Arosæ-acute;tna landes is syx hund hýda, C. D. B. i. 414, 26.

ár-sápe. Dele sápe . . . stillare.

ár-þing, es; n. A thing of value, gift:--Ðá ðe gisendun árðing (munera) hiora in gazophilacium, Lk. R. 21, 1. v. þing, I. 1 a. α.

árung. Add:--Hié him sendon áne tunecan ongeán, þ-bar; hé ealles buton árunge tó Róme ne com, Ors. 5, 10; S. 234, 24.