This is page 256 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project.

Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.)
Click here to volunteer to correct a page of this dictionary.
Click here to search the dictionary.

This page was generated on 13 Mar 2021. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers.

The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

256 HEMPA -- HÉR.

hempa, u, f. [hampr], a priest's gown; missa hempuna, to be unfrocked, forfeit one's priesthood. hempu-lauss, adj. without a priest's gown.

HENDA, d, mod. henti, [Old Engl. hente, to seize; cp. hönd], to catch with the hand: 1. to catch; hann kastaði heininni í lopt upp, en allir vildu henda, Edda 48; hann lék at þremr handsöxum senn, ok hendi æ meðal-kaflann, Fms. ii, 169; Grímr hafði þá hent böllinn, Eg. 189; en hón hendi allar með hváptunum, Fb. i. 530. 2. to pick up or out, of sheep, deer, etc.; hann var verra at henda en aðra sauði, Ísl. ii. 330; menn fóru ok vildu henda skjarra sauði, Bs. i. 330, Fms. vii. 218; h. svín, Fs. 26; h. hrein í fjalli, Hm. 89: in pursuing one, en er Egill hafði hent þá sem hann vildi, Eg. 300; þeir hendu þræiana enn fleiri, 596; hendu þá hvárir menn fyrir öðrum, Fms. viii. 168; hann lét eigi henda börn á spjóta-oddum sem þá var víkingum títt, Landn. 308; hann hendi þá sker frá skeri þau er á leiðinni vóru (of one swimming), Fbr. 183; þessir stafir göra allt mál ok hendir málit ýmsa, Skálda 172; fara eptir sem vér skerum akrinn, ok henda (to pick up, glean) ef nokkut stendr eptir, eðr fýkr frá oss, Stj. 422; henda mula, to pick up crumbs, Mkv.: with prep., h. saman, to pick up and put together; h. saman orð, to compound words, Anecd. 1, Sks. 637. II. metaph., 1. phrases, henda e-t augum, to catch with the eyes, Fms. v. 140; h. reiður á e-u, to take notice of, Nj. 133; h. mörk af e-u, to draw an inference from a thing, Sks. 498; h. mið á eu, to observe; spakir menn henda á mörgu mið, the wise catch many things true, a saying, Fs. 140; henda griplur til e-s, to fumble after a thing, Eluc. 22; henda til smátt ok stórt, to pick up small and great alike, look closely after, Glúm. 390; henda smátt, to pick up every grain, to keep one's ears and eyes open; hér er maðr á glugganum, hann er vanr að h. smátt, og hylja sig í skugganum, a ditty; h. gaman at e-u, to take interest in a thing; hann var gleðimaðr mikill ok hendi at mörgu gaman, 385; hann hendi skemtan at sögum ok kvæðum, ok at öllum strengleikum, ok hljóðfærum, Bs. i. 109; h. atvinnu af e-u, to live away from a thing, Fs. 143; h. sakir á e-m, to pick up charges against one (cp. Engl. to pick a quarrel), Lv. 40. 2. to touch, concern one; þú sagðir tíðindi þau er mik taka henda, í aftöku frænda míns, Fms. vi. 370; en mik taka henda (not enda) þung mein, Edda 94 (in a verse); skal ek sjá um fémál hans ok þat annat er hann (acc.) tekr at henda, and whatsoever concerns him, Nj. 5; tíðindi þau er bæði okkr henda, Fs. 10. 3. e-n hendir e-t, to be caught in, be overtaken by a sin, by ill luck, or the like; mik hefir hent mart til afgerða við Guð, I have happened to commit many sins against God, Fms. vii. 108; þá hafði hent glæpska mikil, they had committed great folly, Ó. H. 232, Fb. ii. 233; ef hana hefir fyrr slíkr glæpr hent, N. G. L. i. 233; mun engi sá hafa verit er jafnmikit happ hefir hent sem hann (acc.), Fms. vi. 328; hvat íllt sem mik hendir, Fs. 93; hann kvað þat dugandi menn henda (it happened to brave men) at falla í bardögum, 39; sú skömm skal oss aldregi henda, Fms. xi. 270; má, at hana hendi eigi slík úgipta annat sinn, Nj. 23: sometimes, but less correctly, used impers., the thing in acc., hverja skyldu þá henti at (how they were committed to) taka við konungi, Fms. viii. 238, v.l., cp. þá skömm ( = sjá), Eg. 237; glæp mikinn, Fms. v. 113 (but nom. Ó. H. v.l.), iv. 367 (but nom. Fb. l.c.), cp. also Stj. 454 (v.l.), 471. III. recipr. to bandy; hendusk heiptyrði, Am. 86.

B. To fling, throw, with dat.; it seems not to occur in old writers, (for in Anal. 193 the original vellum Fb. iii. 405 reads hann 'skýtr'); but freq. in mod. usage, hann sveiflaði honum (the stone) í kring og henti, Od. ix. 538; thus tvíhenda, to hurl with both hands: reflex., hendask, to throw oneself forward, rush forward, to dart; hendast ór háa lopti.

henda, u, f., metric. a metre, in compds, Aðal-henda, Dun-h., Lið-h., Skjálf-h., Rún-h., all names of metres defined in Edda (Ht.) 121 sqq.

hendi-langr, adj.; vera e-m h., to be one's hand-servant, cp. Dan. haandlanger = Lat. calo; allt þat lið er biskupi var hendi-langt, Sturl. ii. 49; þeir skyldi honum fylgja ok vera honum hendi-langir bæði um þjónustu ok svá ef hann vildi þá senda, Hkr. ii. 80, cp. 283 (in a verse).

hending, f. a catching, in the phrase, var í hendingum með þeim, they came to close quarters, of pursuit, Sturl. ii. 66; varð hann skjótastr ok var þá í hendingum með þeim Sveini, Orkn. 336, Grett. 136 new Ed. 2. adverb. hendingum, by chance; veita ansvör sem hendingum væri, Barl. 143; whence the mod. af hendingu, by hap, by chance, cp. Dan. hændelse = a chance, hap. II. metric. rhymes; the ancient double rhymes were both placed in the same line, so as to 'catch' one another: distinction is made between an aðal-henda (a full rhyme) and a skot-henda (a half rhyme), thus in Fastorðr skyli fyrða | fengsæll vera þengill, -- 'orð fyrð' are half rhymes, 'feng þeng' full rhymes; the first rhyming syllable in the verse (as orð feng) was called frum-hending, head-rhyme, the second (as fyrð þeng) viðr-hending, after-rhyme; if the head-rhyme (as feng in the second verse line above) was placed as the initial syllable it was called odd-hending, edge-rhyme; if in the middle (as orð in the first line), hlut-hending, chance-rhyme, see Edda (Ht.) 121, Skálda 178; the phrase jafnháfar hendingar refers to the final consonants, Fms. vi. 386, Skálda 190: end rhymes, as in mod. poetry, were called Run-henda (or Rím-henda?), but they are extremely rare in old poets: alternate end rhymes began to appear in the Rímur or Rhapsodies of the 14th century, and since that time in hymns; β. verses gener.; mælti hann (Odin) allt hendingum, svá sem nú er þat kveðit er skáldskapr heitir, Hkr. (Yngl. S.) 10: in mod. usage hending often means the line of a verse or stanza, and hence poët. verses; héðan fagna eg hendingar heim að senda yðr, Núm. 8. 8: names of metres, odd-hending, al-h., used differently from the old sense. COMPDS: hendingar-laust, n. adj. blank verse, Edda 138, Skálda 192. hendingar-orð, n. a rhyming syllable, Edda 134. hendinga-skipti, n. change of rhyme, Edda 129.

hendi-samr, adj. picking (i.e. thievish), Glúm. 364.

hendr, adj. only in compds: I. mod., fagr-hentr, fair-handed; harð-h., hard-handed; lag-h., handy, etc. II. metric. in this or that metre; neut. al-hent, skot-hent, hryn-hent, draug-hent, ná-hent, hnugg-hent, stúf-hent; or masc., háttr being understood, skot-hendr, dett-hendr, rún-hendr háttr, etc.: see Edda (Ht.), where these metres are defined.

hengi-, a prefix, hanging: hengi-flug, n. a precipice: hengi-kjöftr, m. hang-jaw, name of a giant, Edda (Gl.): hengi-skafl, m. a jutting heap of snow, Bs. i. 640: hengi-tjöld, n. hangings, Jm. 21: hengi-vakr, m. a kind of bird, prob. the kittywake: hengi-vígskörð, n. pl. jutting ramparts, Sks. 417.

hengill, m. a pendulum, (mod.) 2. name of an overhanging mountain, a beetling crag: also Hengla-fjöll, n. pl., Fb. iii. 559: hengil-mæna, u, f. a 'droop-chine,' laggard: hengil-mænulegr, adj.; hengilmænu-skapr, m.

HENGJA, d, [hanga], to hang up, suspend, Sks. 406, Am. 5: to hang (on a gallows), Grág. ii. 131, Fms. passim; h. sik, to hang oneself, Landn. 64: pass., Hom. 23: phrases, h. hálsinn, to hang the neck, Fbr. 52; h. höfuðit, to hang the head, Bs. ii. 178.

henta, t, (mod. hentaði, hentar, Fb. i. 434, Trist. 14, Ísl. ii. 12), [an iter. from henda], to fit: eigi hentir svá, it will not do so, Nj. 4; sárum mönnum hentir betr mjólk en mungat, Fms. iv. 82, 147; ok miklu á leið koma því er þar hentar til, Ísl. ii. 12; hentar annat en dvelja við, Trist.

henti-liga, adv. in fitting manner, Grett. 100 A.

henti-ligr, adj. befitting, Fms. v. 346, Grett. 111 A, H. E. ii. 201.

henti-semi, f. convenience, opportunity.

hent-leikr, m. opportunity, Bs. i. 218.

hentr, adj. fit, suited for one; eigi eru mér fjárleitir hentar, Nj. 26, Grett. 23 new Ed.; hvat er þér hentast at vinna? Nj. 54, Fms. i. 127; er slíkum mönnum bezt hent þar, there is the right place for such men, Orkn. 322.

hentug-leikr, m. opportunity, Fb. iii. 254.

hentug-liga, adv. (-ligr, adj.), fitly.

hentugr, adj. befitting, convenient, Ísl. ii. 13, Fb. i. 209; ó-hentugr.

heppi-fengr, adj. making a good catch, Grett. 138 A.

heppi-ligr, adj. (-liga, adv.), fortunate; ó-heppilegr.

HEPPINN, adj. [happ, cp. Engl. happy], lucky, Symb. 14, Grett. 90 new Ed., Fb. i. 541; orð-h., ready-tongued.

heppnast, að, [Engl. happen], to have good luck, freq. in mod. usage.

heppni, f. good luck, freq. heppnis-maðr, m. a lucky man.

HEPTA, better hefta, t, [hapt or haft], to bind, fetter, Grág. ii. 131; h. hross (hesta), to tether a horse, i. 383, Glúm. 368, Fs. 5, Vápn. (Ný Fél. xxi. 123): metaph. to hinder, impede, h. ferð (för) e-s, Lv. 76, Grág. ii. 110: to hold back, restrain, Fær. 229, Nj. 141; h. fyrir e-m, id., Grett. 134 A: in the saying, íllt er flýjanda at hepta, Fms. ix. 370, cp. Sturl. iii. 23; en lendir menn heptu þá, Fms. ix. 389; vera heptr, to be hindered, iv. 132: h. sik, to restrain oneself, forbear; at þú hept þik at (forbear) héðan af at glepja Þuríði, Eb. 252; hann bað Jökul h. sik (be quiet), Fs. 37, Karl. 54: reflex. to be thwarted, heptisk ferð þeirra, Fms. x. 291, Fs. 4; ok heptusk Skotar við þat, 120.

hepti, n. [Germ. heft], the haft or hilt of a dirk, Gísl. 18, Fas. i. 56, ii. 358, Eb. 250, cp. Grett. 153 new Ed., Landn. 248. hepti-sax, n. a kind of dagger, Grett. 141; knífa-h., Sks. 127. II. [Germ. heft; Dan. hefte], a part, fasciculus of a book, (mod.)

hepting, f. a tether, Gþl. 395: tethering, freq.: impediment, Sturl. iii. 220.

HÉR, adv. (spelt hier, Greg. 79), [Ulf. her = GREEK, hirjiþ = GREEK, hidre = GREEK; A. S. he; Engl. here; Germ. hier; Dan. her; the long root vowel indicates a contraction, cp. heðra, Engl. hither] :-- here; mun þín sæmd þar meiri en hér, Nj. 10; á landi hér, in this county here, Íb. 5, 12, 14-16; as also, hér í sveit, hér í bæ, hér á þingi, etc., hér í héraði, Fs. 33; þeir vildu eigi vesa hér við heiðna menn, Íb. 4; vetri fyrr en Kristni væri hér lögtekin, 15; mönnum hér, people here, 10; áðr vóru hér slík lög of þat sem í Noregi, 13; hér út, out here, i.e. here in Iceland, Grág. i. 215; hér ok hvar, here and there, Fms. ix. 362, Sks. 192, Fs.; hér eru nú höfðingjar margir á þingi, Nj. 3. 2. for hither, cp. Engl. come here! nú er hann hér kominn, Niðrst. 6; fyrr en Kristni kom hér á Ísland, Íb. 9; margir þeir er hér koma, Fs. 100; hér eru ok tignarklæði er hón sendi þér, Nj. 6; er þér hér nú minja-griprinn, 203. II. metaph. here, in this case; hér er þó betr á komit, Nj. 91; mun hér ok svá, 76. 2. with prep.; hér af, here-from, henceforth; at þú mundir unna öllum hér af góðs hlutar, Ld. 206; en þó man hér hljótask af margs manns bani, -- mun nokkut hér minn bani af hljótask, Nj. 90: hér at, með öðru fleira gabbi er þeir görðu hér at, Sturl. i. 155, Fs. 9: hér eptir, hereafter, Fms. ix. 313; according to this, hér