This is page 257 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 13 Mar 2021. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

HÉRALINN -- HEREMITI. 257

eptir mun ek velja kvæðis-launin, vi. 217, x. 177: hér fyrir, for this, therefore, Fas. ii. 125; hér til, hitherto, Fms. vi. 279, viii. 92, x. 337: hér um, in this, of this, as regards this, Stj. 524, Dipl. v. 22; er þú ert svá þráhaldr á þínu máli hér um, Fms. i. 305: hér á (í) mot, again, in return, Dipl. ii. 12, v. 2.

B. COMPDS: hér-alinn, part. 'here-born,' in-born, N. G. L. i. 84. hér-kváma, u, f. arrival, Fms. i. 281. hér-lands, adv. here in this county. hérlands-maðr, m. a native of this county, Hkr. ii. 266. hér-lendr, adj. native, home-made, Pm. 109. hér-lenzkr, adj. from this county, native of this county, Fms. i. 78, x. 226, Gþl. 87, Stj. hér-na, see below. hér-rænn, adj. = hérlenzkr, N. G. L. ILLEGIBLE. 88. hér-villa, u, f. superstition; see heimskr: hérvillu-ligr, adj. hér-vist, f. dwelling here, Fms. vii. 26, Fas. i. 182; h. Drottins, the Lord's life on earth, 625. 92.

HÉRAÐ or hierat, n., pl. héruð or héröð, spelt hieroþ in the vellum, 656 C. 9, 673 A. 53, and in O. H. L. Cod. Upsal. hærað, see p. 113: [hérað is undoubtedly derived from herr (A. S. here), a host, and not from hér, here; the long vowel (é) is prob. caused by the characteristic j in her-r (herj-); so that hierað (hérað), through the after effect of the i sound, stands for heriað; cp. Dan. herred, Swed. härad: the Old Engl. and Scot. law term heriot may also be connected with the Scandin. word, in which case the original sense of hérað might be a tax to be paid to the lord in lieu of military service: the inflex. -að is derived from auðr, óðal, as has been suggested by the old commentators, e.g. Björn á Skarðsá] :-- a county, district: 1. in Sweden esp. the word had and still has a fixed legal sense, county, jurisdiction, or the like, cp. Swed. härads-höfding = justice of peace, härads-ting = assize, härads-fogde = bailiff: so in local names, e.g. Dan. Thy-herred in Jutland, Kvenna-hérað, Vetta-h., in Norway, Hálfs. S., Fb. iii. 2. in Norway hérað, country, was usually opp. to bær, town, and answers to Icel. sveit in mod. usage; í bæ ok í héraði, D. N. iii. 35, 101; hérað eðr kaupstaði, Fms. vii. 187; í héraði né í kaupangi, N. G. L. ii. 39; allt þat er í kaupangi er gört þá skal þat at kaupangrs-rétti sækja, en allt þat er í héraði er gört millum héraðs-manna ok bíar-manna, þá skal þat allt at héraðs-rétti sækja, N. G. L. ii. 88 and passim; ef maðr á hús í kaupangi en bæ í héraði, id.; cp. héraðs-dómr, -höldr, -kirkja, -menn, -prestr, -réttr, -þing, etc., below. 3. in Icel. the sense varies, but is for the most part merely geographical, a district, valley, fjord, country, as bordered by mountains or within the same river-basin; thus the Skaga-fjörðr, Eyja-fjördr are each a hérað, and the former is specially so called, see Sturl. passim, Grett. 153 (hann sendi þegar eptir mönnum upp í Hérað); whence Héraðs-vötn, n. pl. Herad water, a river of that county, Landn.; so Fljótsdals-hérað, in the east of Icel., Hrafn. 2, 3; cp. þeir riðu ór héraði, Sturl. iii. 158; ef maðr ríðr um fjöll þau er vatnföll deilir af á millum héraða, Grág. (Kb.) ii. 61, 65; í héraði því (dale) er Reykja-dalr heitir, Sturl. i. 130. β. gener. a neighbourhood; Gunnarr reið um héraðit at bjóða mönnum, Nj. 49. 4. generally a district; í Svíþjóð eru stór héruð mörg, Hkr. i. 5; í héraði því er Mesopotamia heitir, 623. 52; fjarlæg héruð, Fms. x. 374; sam-héraðs, within the same district; utan-héraðs, outside the district; innan-h., inside, passim; í öllum héruðum Gyðinga, 656 C. 9; í héraði því er á Fjóni heitir, Fms. xi. 43; Galilea-hérað, Campania-h., Cappadokia-h., Post., etc.

B. COMPDS: héraðs-bóndi, a, m. a franklin, Eg. 516, Sturl. iii. 259. héraðs-bót, f. a bettering the affairs of a district, Lv. 45, Fs. 51 (where = mod. landhreinsun). héraðs-brestr, m., for the pun see Glúm. 375. héraðs-bygð, f. a county and its people, Lv. 49, Sturl. iii. 81. héraðs-deild, f. a county quarrel, Sturl. ii. 154. héraðs-dómr, m. a county court, Grág. i. 117, 452. héraðs-fleygr, adj. (-fleyttr, N. G. L. i. 352), rumoured abroad, of news; þá eru sakir héraðfleygjar er meiri hlutr hefir spurt þingheyjanda í þeim hrepp er sakir koma upp ok hyggi menn at satt sé, Grág. ii. 101. héraðs-flótti, a, m. flight or exile from a district, Korm. 48. héraðs-fundr, m. a county assize, Nj. 120, Sturl. iii. 160. héraðs-færsla, u, f. a passing on the poor from one district to another, Grág. i. 229. héraðs-hæfr, adj. = héraðsvært, N. G. L. ii. 454. héraðs-höfðingi, a, m. a chieftain, = goði (q.v.), Eb. 156, Fs. 80; cp. yfirmaðr héraðs, 4. héraðs-höldr, m. a Norse term, a country franklin ( =Icel. sveitabóndi), Fagrsk. ch. 16. héraðs-íseta, u, f. = héraðsvist, Sturl. iii. 260. héraðs-kirkja, u, f. a parish church (Norse), N. G. L. i. 344, Fms. x. 153. héraðs-kona, u, f. a woman of the county (Norse), N. G. L. i. 234. héraðs-konungr, m. a kinglet, Hkr. i. 46. héraðs-lýðr, m. people of the district, 625. 72. héraðs-menn, m. pl. men of the district, Grág. i. 253; in Norse sense country-people, as opp. to bæjarmenn, town-people, Gþl. 264, N. G. L. ii. 88, passim. héraðs-prestr, m. a parish priest, N. G. L. i. 346. héraðs-réttr, m. = héraðsdómr, N. G. L. ii. 88. héraðs-riddari, a, m. a knight of the district, Róm. 309. héraðs-ríkr, adj. of influence in one's district, Ld. 298, Grett. 121 A, Ísl. ii. 402. héraðs-rækr, adj. banished from the district, Grág. i. 501. héraðs-sekr, adj. a law term, exiled from a district or jurisdiction, opp. to exiled from the country, Nj. 156, Sturl. i. 145, ii. 92; hann var görr h. svá víða sem vötn féllu til Skagafjarðar, Fs. 34; hann var h. ok skyldi búa eigi nær en í Hörgár-dal, Glúm. 390, cp. Landn. 286. héraðs-sekt, f. exile, the being héraðs-sekr, opp. to utanferðir, Nj. 189, 256, Grett. 120, Sturl. ii. 255. héraðs-sókn, f. a county action (suit), opp. to a suit in alþingi, Grág. i. 452, Jb. 10, 353. héraðs-stefna, u, f. a county assize (Norse), D. N. iii. 120. héraðs-stjórn, f. county government, Ísl. ii. 125; talaði Einarr langt erindi um h., Glúm. 372 (public affairs). héraðs-takmark, n. the borders of a territory, Grág. ii. 404. héraðs-vist, f. abiding within a certain h., Eb. 252; láta h. sína = to be héraðssekr, Grett. 120, Nj. 228. héraðs-vært, n. adj.; eiga h., being at liberty to reside within a district, Glúm. 382, not being héraðssekr. héraðs-þing, n. a county assize (cp. Swed. härads ting), Eb. 12; used as synonymous with várþing, in opp. to alþingi, Grág. ii. 96, Fms. i. 77, Jb. (Norse), N. G. L. ii. 138.

her-bergi, n. (her-byrgi, Gþl. 139, Stj. 204), [A. S. hereberga or herebeorga; Old Engl. herberowe, harbrough, and herber (Chaucer); mod. Engl. harbour, arbour; mid. H. G. herberge; Germ. herberge; Swed. herberge; hence Ital. albergo and Fr. auberge] :-- a harbour (prop. 'host-shelter'): 1. an inn; herbergi þar er menn drukku inni, Fb. i. 347: allit., hús ok herbergi, Fms. i. 104, Edda 147 (pref.); var þeim vísat í gesta-hús til herbergis, Edda 60; vera at herbergi (to lodge) í húsum e-s, Clem. 35; taka sér h., to take lodgings, Sks. 31. 2. a closet, room, Stj. 1, 204, 520, Fms. xi. 117, Eg. 525; konungs h., a king's closet, Ó. H. 117, Gþl. 139. COMPDS: herbergis-maðr, m. a groom of the chamber, Fms. vii. 203, x. 123. herbergis-sveinn, m. id., Fb. i. 347, ii. 284, Hkr. iii. 324, Stj. 518, 641, Fas. i. 317: in mod. usage, room, svefn-herbergi, a bedroom; gesta-h., an inn, Luke ii. 7.

her-bergja, ð, (her-byrgja, Str. 12, passim), [cp. Fr. heberger] :-- to harbour a person, Str. 24: allit., hýsa ok h. e-n, Stj. 152; h. fátæka, Mar. 11; h. e-n ríkulega, to treat one sumptuously, Str. 14. II. to lodge, take in; hann herbyrgði um kveldit at nunnu-setri, Str. 19, 80, Karl. 10: reflex. to lodge, Rétt. 78.

HERÐA, ð, mod. herti, [harðr; Ulf. ga-hardjan; Engl. harden] :-- to harden: 1. of iron, to temper; h. járn, sverð, kníf, ljá ..., Nj. 203; þegar járnsmiðr herðir stóra bolöxi eðr handöxi, og bregðr henni í kalt vatn, Od. ix. 392. 2. phrases, herða knúa, hendr, at e-u, to clench the fist, Fms. vi. 106, Edda 28. 3. to fasten, tie fast; þeir herða þá seglit með sterku bandi, Fas. iii. 652; herða á, to bind tighter, or metaph. to push on. II. metaph., 1. to exhort, cheer; hann talaði langt, ok herði alla í ákafa, and bade them be of good comfort, Sturl. iii. 33; herða hjörtu sín, to make one's heart firm, Stj. 437; herði hann þá huginn, Eg. 407, Fb. ii. 322; h. sik, to take heart, Nj. 103: to work briskly, hertú þig þá, mannskræfan, segir Stórólfr, Fb. i. 523: to harden, in a bad sense, Stj. 639. 2. absol. to follow closely, pursue vigorously; Birkibeinar sá þá, ok herðu eptir þeim, Fms. ix. 15; herðu þeir Kolbeins-menn á þá, Sturl. iii. 33; skulum vér víst herða áfram. push on, Fms. xi. 256; en er Ormr herti fast at, but as O. insisted, pressed hard, Fb. i. 523; herðu þeir þá biskupar báðir at Gizuri, Fms. x. 59; herðu bændr at konungi ok báðu hann blóta, Hkr. i. 144; Þorkell herðir nú á Guðríði, en hón kvaðsk göra mundu sem hann beiddi, Þorf. Karl. 378; tók þá sótt at herða at honum, Fms. x. 73. III. impers. to become hard; veðr (acc.) herti, it blew up a gale; herti seglit (acc.), the sail was strained hard by the gale, Fas. iii. 652; svörð tekr heldr at herða, Fs. (in a verse). IV. reflex. to take heart; bað konungr menn vel við herðask, Fms. viii. 34; er þó einsætt at menn herðisk við sem bezt, xi. 137.

herða, u, f. hardness :-- a hardening or tempering of steel, Karl. 173: tempered steel, muðrinn (of the axe) rifnaði upp í gegnum herðuna, Eg. 181. herðu-góðr, adj. well tempered, Fbr. 141. II. metaph. hardihood, but also hardness, Fms. vi. 38, x. 406, xi. 217, Gísl. 71 (in a verse).

HERÐAR, f. pl. the shoulders, the upper part of the back, distinguished from öxl = shoulder in a special sense, Nj. 185, Eg. 289, Fms. vii. 55, Sks. 166, Fb. i. 396, Þiðr. 9, passim, cp. Matth. xxiii. 4, Luke xv. 5: so in the phrase, hafa hofuð og herðar yfir e-n, to be higher than another from the shoulders and upwards, cp. 1 Sam. ix. 2, x. 23. COMPDS: (old form herði-, mod. herða-): herða-drengr, m. a hump on the back, a pun, Fms. viii. 404. herða-kambr, m. the withers, of a horse. herða-kistill, m. a hump. herða-klettr, m., poët. the 'shoulder-knoll,' the head, Skm. herða-lítill, adj. narrow-shouldered, Grett. 165. herða-munr, m. the difference from the shoulders and upwards, metaph. of one who is no match for another, Fms. xi. 442. herða-sár, n. a shoulder sore or wound, Sturl. i. 85. herða-toppr, m. a shoulder tuft, the part of a horse's mane next the saddle, Sturl. i. 152, Bær. 16. herðar-blað, n. the shoulder blade, Nj. 70, Sturl. i. 152. herði-breiðr, adj. broad-shouldered, Fms. x. 151, Finnb. 324, Sturl. iii. 122, Fbr. 80 new Ed. herði-lútr, adj. with stooping or round shoulders, Barl. 15, Bs. i. 312. herði-mikill, adj. broad-shouldered, Sturl. iii. 122, Eg. 305, Ísl. ii. 203. herði-þykkr, adj. thick-shouldered, Ld. 298, Fbr. 40 new Ed.

herði, f. hardihood, Fms. xi. 151.

herði-maðr, m. a hardy man, Nj. 270.

herðsla, u, f. hardening, tempering, of iron.

heremiti, a, m. a hermit (for. word), Sks.