This is page 516 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 13 Mar 2021. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

516 SAUTJAN -- SA'LA.

sautján, an ordinal number, seventeen; see sjautján.

sautra, að, mod. sötra, to suck through the teeth; s. vatn ór lófum sér, Stj. 392.

SAX, n. [A.S. seax; Dan. sax; O.H.G. sahs], a kind of short,heavy sword or sabre; the sword had two edges or was tongue-formed, whereas the sax had only one sharp edge, as is seen from Grett. 124 -- reiddi hann hátt saxit, laust hann 'bakkanum saxins' í höfuð Arnóri svá hart, at haussinn brotnaði; the 'tvíeggjað' sax, Stj. 541 (v.l.), is therefore incorrect; sax eineggjat, 383 (Judges iii. 16, 22); mikit sax sem stórt sverð, Bs. i. 526; söxum ok sverðum, Vsp. 36 (Bugge); höggva með saxi, Bs. i. 543; hann leggr saxinu Tuma-naut, 526, see Grett. passim; sax eitt lítið, Fs. 101; litlu saxi er hann gyrðr með undir klæðunum, Fms. ii. 83; hann hafði brugðit sax undir yfirhöfninni, Ó.H. 70: the saying, verðr sá síðarr at leita er lítið sax hefir, Vápn. 15; hand-sax, hepti-sax, mála-sax, q.v.: in mod. usage a large knife (a carving knife, fisherman's knife, and the like) is called sax, agn-sax, q.v. 2. plur. söx, shears, cp. Dan. lyse-sax, Fas. ii. 43; eptir faldi skyrtu hans, svá hvárki komi við knífr né söx, Str. 12; hann grípr nú skærin ok ætlar at reka; á honum söxin, Bjarn. 66; síðan tók biskup söx ok skar af hári konungsins, Ó.H. 229. 3. medic, a skin-disease, when the hands are sore and chapped, being scorched and callous from dryness, see Fél. x. 32.

B. A part of a ship, the raised prow; sax eða sax-bönd, hvert tré þeirra er missir, þá skal gjalda þrem aurum, ok fá tré, þó at síðarr sé, N.G.L. i. 100; en ef sax brotnar, bæti tvá örtogar, ii. 283; höfðu þeir lagt nætrnar upp á saxit, ... brynja Arons lá á saxinu skipsins, Bs. i. 388, 624; hann gengr fram á saxit, ii. 48; hleypr hann af saxinu ok aptr um stafn, Fms. x. 329; Ólafr konungr lagði hann á saxit á langskipinu, i. 277 (Orkn. 34); hann hleypr þegar á saxit á skip Vandils, Nj. 42; in Róm. 195 the word is misapplied. 2. esp. in plur. (i.e. dual) söx; sær féll inn um söxin, Fagrsk. 73; um stafninn ok um söxin, Fms. vi. 78; vátt görir nú á þiljunum fram ok drífr um söxin, viii. 209; sá gengr fast fram í söxin, Grett. (begin.); berserkir konungs tólf vóru í söxum, Eg. 32; á rausn í söxum, Fms. ii. 252; þá mun ávinnt um söxin, 308.

saxa, að, to chop, hack; saxa í ketil, Stj. 615; saxa ok skera mör, K.Þ.K. 92; hann saxar baggana með páli, Sd. 157; þeir bera vápn á hann ok saxa hann þar til er hann hefir bana, Fms. xi. 146; lögðusk þeir á hann ofan ok vóru þar saxaðir, 367, Sturl. i. 85, Bret. 114; laetr hann nú saxa á geirvörtuna á sér, Fs. 176. 2. reflex., það saxask á e-t, it is soon chopped up, i.e. the thing is soon finished; saxast nú á limina hans Björns míns, Maurer's Volksagen 234.

Saxa, u, f. the name of an island in Norway, Gísl.: Járn-saxa, the name of a giantess, Edda.

Saxar, m. pl. [A.S. Seaxon], the Saxons, i.e. the Germans, Symb. 18, Fms. i. 116, v. 239, passim; and Sax-land, n. Saxon-land, i.e. Germany, Grág. i. 210, Symb., Fms., Bs., passim: Sax-elfr, f. the 'Saxon Elbe' = the Elbe; opp. to Gaut-elfr, Raum-elfr (see elfr), Symb., Bær.

sax-bönd, n. pl. the cross timbers in the prow, N.G.L. i. 100.

sax-knífr, m. a dagger, dirk, Ó.H. 73.

Sax-lenzkr and Sax-neskr, adj. Saxon, i.e. German, Bs. i. 65, Fms. i. 113, 260, x. 297, ó.H. 49, Karl. 373.

sax-oddr, m. the point of a sax, Fb. i. 425, Fms. ii. 205.

SÁ, fem, sú (neut. þat), demonstr. pron., see Gramm. p. xxi; an older form sjá is, esp. in old vellums, often used as common for masc. and fem. (sjá maðr, sjá kona), see the references below :-- that.

A. As adj.: I. with a subst. this, that; sá hlutrinn, Fins, xi. 129; sjá maðr, that man, Fs. 5, 102, 143, Fms. ii. 28, Grág. i. 74, Nj. 6; sjá bók, Íb. (fine); sá kostr, Nj. 1; sá salr, Vsp. 44; sá staðr, Fb. i. 31; sá bær, Dropl. 5; ájs sveinn, Hom. 50; sjá hverr, that cauldron, Gkv. 3. 9; sjá bragr, Fms. iv. 12 (in a verse); sjá fótr, Ó.H. (in a verse); sjá kylfa, Fms. xi. (in a verse); sjá byrðr, etc. :-- placed after the noun, so giving emphasis, konungr sjá, Ó.H. 140; mær sjá, this maid, Nj. 2; minning sjá, Ld. 234; á sú, that water, 33 :-- with the reflex. particle er, sá er (he, she, that = which), þöll sú er stendr þorpi á, the pine 'she that' stands, i.e. which stands, Hm. 49; öld sú er, Fms. vi. 336 (in a verse): contracted sá's, Hallfred (Fs.); sú's = she that, Hkr. iii. 139 (in a verse); sá maðr er Sóti heitir, that man who is named Sóti, Nj. 5; er sá engi minn frændi at gangi í þetta mál, there is none of my kinsmen that ..., 31; sá sem, he, she, that, Stj. 178, passim :-- with the suff. article, sá dómarinn er allt veit, Barl. 32; var sá úkyrr hlutrinn er þat merkði, Fms. xi. 129; sú ein er sagan eptir, er ek þori eigi þér at segja, ... sú er ok svá sagan, at mér er mest forvitni á at heyra ..., this tale is just that which I should most like to hear, Fms. vi. 355. 2. such; varð sá fundr þeirra, at Egill felldi tvá menn, Eg. 572; vera kann at enn sé sá ríkismunr, Eg.; hann er sá heilhugi, at ..., Fb. ii. 318; hann er sá orðhákr, at ..., Fms. vi. 372. II. with an adjective: 1. in the indef. form; sjá móðr konungr, Og. 13, stands perh. alone in the whole literature, otherwise always, 2. in the def. form, with the prefixed article inn; sá inn máttki munr, Hm.; sá inn góði maðr, that good man, Barl. 74; sá enn sami maðr, Fms. iv. 122; sá inn sæti postuli, Post.; hyrnan sú in fremri, Nj. 198; sá inn þriði, the third, Gm. 6 :-- leaving out the article, sjá óhreini andi, the unclean spirit, Fms. v. 172; sá ungi maðr, the young man, Hom. 114; sú ílla atkváma, 122 :-- at last 'sá' was simply used as the definite article the instead of the ancient hinn, sá vísasti klerkr, the wisest clerk, Bs. ii. 223; sá fegrsti vínviðr, the fairest vine, Art. 80 (see foot-note 25), this is esp. freq. in mod. usage, e.g. sá bleikhári Menelás, sá ráða-góði, sá ágæti Odysseifr, sú vitra Penelopa, sú árborna, rósfingraða Morgungyðja, etc., in Dr. Egilsson's Translation of the Odyssey, as also in Vídal.

B. As subst. used almost as a pers. pron. he, she (it), [cp. Engl. she; Germ, sie]; Slíðr heitir sú, she (it) hight Slid, Vsp. 42; en sá Brímir heitir, 43; ör liggr par, ok er sú (viz. ör) af þeirra örum, Nj. 115; samkunda, sú (viz. samkunda) var knýtt festum, Am. 1; skal tólptar-eiðr skilja, hvárt sjá eigi arf at taka, whether he is to inherit, Grág. i. 269; sömdu þeir þessa ráða-gjörð, at sjá (viz. ráðagörð) skyldi fram koma, Nj. 107: esp. 'kostr' understood, er þá sjá einn til, 227, Fms. vii. 265; þótti honum sá (viz. maðr) ærit hár er þat rúm var ætlað, Fs. 5; sjá mun vera sönn saga, Fms. ii. 87; sá (he) kemr í borgina, Þiðr. 11; sá er vel skygðr, 81; þar ríðr maðr, sá hefir skjöld mikinn, 101; sú er öll gulli búin, 189; almáttigr Guð, sá er einn í guðdómi, almighty God, he is one in Godhead, Fb. i. 30; sá (he) seðr oss með lífligu brauði, Hom. 59; sú var stjúp-dóttir konungsins, she was the king's step-daughter; sá er sæll, er ..., he is lucky, that ..., Hm.; sú er há kona er þar fór, Nj. 200; sá yðar er sik lægir, he of you who lowers himself, Hom. 50; sá er (he who) af öllum hug treystir Kristi, he that ..., Hom.; sá er leyndr syndum sínum, and so in countless instances, old and mod., except that the mod. usage prefers sá 'sem,' sú sem.

C. As adv. = svá, q.v.; skrímingr lítill sá, Ísl. ii. 46; landnyrðingr léttr sá, Fms. viii. 335.

SÁ, pres. sær, Gísl. 147, Edda i. 398 (in a verse of the 11th century), Edda (Ht. 52); but sáir, Gþl. 384; sár, Nj. 82; pret. söri, seri, Akv. 39, Hom. 67, Ó.H. 135, Edda 83, Fms. i. 9: in mod. usage, pres. sá, pret. sáði, part, sáð, of which the pret. sáði already occurs, 656 C. 32, Barl. 18, Fb. ii. 258: [A.S. sawan; Engl. sow; Germ. säben; cp. Lat. sero] :-- to sow; ok sár hann niðr korninu, Nj. 82; karlar korni sá, Grág. (Kb.) ii. 170; sá akra, Stj. 225; um várit vildi hann sá, Landn. 35; bar út korn sitt ok seri, Hom. 67; korn hafði vaxit hvar sem sáð hafði verit, Fms. i. 92; sá sæði sínu, Barl. 18; sá niðr sæði, Fb. ii. 24; sá eilífu sáði, 656 C. 32; þá skal hann sá þá jörð, N.G.L. i. 39; er hann hafði þessu orða-sáði sáit í brjóst þeim, Fms. x. 236 :-- with acc., sá þar í Guðs orð, Barl. 18, but rare. 2. metaph. to sow, throw broadcast; ætla ek at sá silfrinu, Eg. 765; hón seri því um gammann, Fms. i. 9; ok söri allt um götuna, Edda 83, Hkr. i. 42; berr Hávarðr í brott vörðuna, ok ser (i.e. sær) hvern stein, Gísl. 147; hann seri því eptir í slóðna, Ó.H. 135 (sáði, Fb. ii. 258, l.c.)

sáð, n. [A.S. sæd; Engl. seed; Germ. saat; Lat. satum; a Goth, seþs is conjectured] :-- seed, corn, crop; Ísak hafði þar sáð mikit ok gott, Stj, 162; biluðu mönnum sáð ok sæföng, Bs. i. 137; færa sáð niðr, Fb. ii. 512; ef maðr hellir vatni yfir sáðit, Stj. 317; þeir hafa ekki sáð, they grow no corn, Sks. 190: seed, sáð ens hvata, 673. 48.

sáð-berandi, part. seed-bearing, Stj. 14.

sáð-görð, f. corn-growing, Rétt. 10. 2.

sáðir, f. pl. bran; hleifr þrunginn sáðum, a bran-loaf, the diet of bondmen, Rm. 4; blanda sáðum við brauð, Stj. 263; verða mönnum jamndýrar sáðar eða ok dýrri en hreint korn, Sks. 323 B; hey ok sáðir, Stj. 136; hann gaf þeim (the camels) hey ok sáðir, id.; sundrlyndis sáðir, 192: the old writers distinguish between the neut. sáð and the fem. sáðir; the neut. sing, sáðin (bran), Fél. ii. 145, l. 23 sqq., is therefore wrongly used for sáðir. COMPDS: sáða-hleifr, m. a bran loaf, Karl. 61.

sáð-jörð, f. sown land, Vm. 80.

sáð-korn, n. a seed-corn, Stj. 225, Barl. 19, Fms. iii. 168.

sáð-land, n. a sown land, Nj. 82.

sáð-lát, n. spermatorrhoea, Fél. x. 30, from an Arna-Magn. vellum.

sáð-maðr, m. a sower, N.T.

sáð-plógr, m. a ploughing for seed, Stj. 164.

sáð-tíð, f. (sáð-tími, a, m., Stj. 61), the sowing season, Edda 103.

sáðugr, adj. full of bran; brauðit var ílla bakat, blautt ok sáðugt, Art. 110.

Sága, u, f. [akin to saga and segja?], one of the goddesses, see Gm. 7; often used in circumlocutions of a woman, silki-sága, öl-sága, etc., Lex. Poët.

sál, f. a skin bag, carried behind the saddle; skinn-sál, selskinns-sál.

SÁLA, u, f., also later form sál, f., gen. sálar, which form prevails in mod. usage, but the old writers prefer the weak form, thus sála, Hom. 31, 89; gen. sing, sálu, K.Á. 76; dat. sálu, passim (e.g. Hallfred, l.c.); acc. sáluna, Fms. viii. 252. v.l.; pl. sálur, Stj. 243, Hom. 30, MS. 671. 5, Sks. 99 C; gen. pl. sálna, H.E. i. 499, passim. The word is certainly Teutonic, but hardly Scandinavian, and was probably adopted from the Saxon with the introduction of Christianity; it is therefore only used in a religious and ecclesiastical sense: it first occurs in Hallfred (ef sálu minni vissak borgit); it never occurs in heathen poems, for the sálfastr, in Gísl. 120 (where, however, it is put in the mouth of a 'prime-signed'