This is page 581 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project.

Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.)
Click here to volunteer to correct a page of this dictionary.
Click here to search the dictionary.

This page was generated on 13 Mar 2021. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers.

The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

SPANGOL -- SPEGILL. 581

spangól, n. and spangýlur, f. pl. howlings.

spangóla, að, [ýla], to howl, of a dog.

spaning, f. [spenja], a temptation, Hom. (St.)

SPANN, n. [Dan. spand], a pail; s. fullt vatns, N.G.L. i. 358, ii. 248, v.l. 13: a measure, esp. of butter, spann smjörs, Ó.H. 227, N.G.L. i. 100, Fms. x. 398, Fb. ii. 529: also used of grain, D.N. passim, but not in Icel. writers, see Fritzner.

spanna, að, [spönn], to span with the hand.

spannar-, see spönn.

SPARA, pres. spari; pret. sparði; subj. sperði; part. sparat; imperat. spari; but also sparar, sparaði, sparat, which prevails in mod. usage: [A.S. sparjan; Dan. and Engl. spare; Germ. sparen] :-- to spare: hann sparir eigi penninga Þórólfs, Fms. i. 290; ok sparði þó aldri penninga at nauðsynjum, Bs. i. 74; hirðir hann eigi at eins fé sitt ok sparar, 656 A. ii. 2; því spari ek minn mat, at þér sparit yðvarn mat, Fs. 145; ef þeir sperði svá mat sinn, at ..., Fms. viii. 66; Geirríðr sparði eigi mat við menn, Landn. 100; nú spari ek eigi mat við ykkr, Fms. ii. 105; ek sparða aldri við yðr nytsamligar kenningar, 656 C. 17; ek hefi engan hlut til þess sparat, Eg. 423; skal ek eigi mitt til spara, Nj. 3; sparar hann bæði við sik ok aðra, 656 A. 2: s. e-m e-t, to leave to another; opt sparir leiðum þat hefir ljúfum hugat, Hm.; spörum þetta verk öðrum, Ld. 144. 2. metaph., partly of things; þat hygg ek, at meirr komi þar til lítilmennska enn þú sparir at ek henda gaman at deilu ykkarri, Eb. 170; spari ek eigi goð geyja, Nj. 160; at þeir mundi eigi af s. at rægja Þórólf, Eg. 59; viltú kaupa þræl at mér? -- þat spari ek eigi, segir Gunnarr, I am not unwilling to do that, Nj. 73; viljum vér, at þú sparir ekki af við Þorgrím, Gísl. 26; mun hér ekki af sparat at veita oss, Fms. xi. 341; spara e-t við sik, to shrink from; sá er eigi sparir þat ú-happ við sik, shrinks not from such a crime, Fms. vii. 270: partly of persons, ok sperða ek þik til þess, I would fain spare thee from that, Band. 30 new Ed.; ek spari þik til harðra álaga fyrir okkarn vinskap, Fs. 18; en sjá kveðsk hón, at þeir spörðu hana eigi til erfiðis ok skaprauna, Eb. 126. II. reflex. to spare oneself; þat orð flytzk af, at þú sparisk við, thou sparest thyself, dost not use all thy strength, Gísl. 26; sparðisk hann ekki sjálfr við orrostuna, Fms. ii. 328; muntú eigi sparask til eins drykkjar meira, Edda 32. 2. to shrink from, forbear; hefi ek lengi til þessa sparask, Gísl. 43; tók fátækis-fólkit at gráta er þat mátti eigi þat skjól sækja er þat hafði lengi til sparask, long pined for, Bs. i. 332, 356.

sparð, n., pl. spörð, sheep's droppings: sparða, að, to drop, of sheep.

sparða, u, f. [cp. Lat. sparus], a kind of (Irish) axe, Orkn. 50, Fms. vii. 72, x. 139.

spari-, spare, reserved, used in spari-föt, -treyja, -pilz ..., of a spare suit, jacket, petticoat for holidays only, opp. to hvers-dags, every-day clothes.

spark, n. a kicking, trampling, Ísl. ii. 139.

sparka, að, to kick, Fs. 31.

sparkr, adj. [cp. common Engl. spark; akin to sprækr, sprakki] :-- lively, sprightly; sparkar konur, Hbl.; -- a GREEK.

sparlak, n. a curtain; tvau sparlök. Vm. 58, 119, Vígl. 30.

spar-liga, adv. sparingly, Hom. 15, Mart, 111; ó-sparliga.

spar-mæli, n. 'sparing words;' in the phrase, reka s. við e-n, to spare, deal sparingly with, Sturl. iii. 264, Grett. 154 A.

sparnaðr, n. a sparing, saving, passim in mod. usage: sparing, sparnaðar maðr, a person deserving to he spared, Fs. 46.

spar-neytinn, adj. moderate in food.

spar-neytni, f. the being sparneytinn; s. matar ok drykkjar, Bs. ii. 14, Hom. (St.)

sparr, adj. [spör, spart], sparing; mér hefir verit son þinn sparari til úsæmdar, I would fain have spared him, Eg. 728; at þú værir mér sparr undir öxi, Fs. 38; ú-sparr.

sparra, ao, to furnish a bouse witb spars (sperra), Boldt.

sparr-haukr, m. a sparrow-hawk, El., Str., Karl., Art., Edda (Gl.)

sparri, a, m. a spar or gag; setja sparra í munn, N.G.L. i. 80; góm-s., a mouth-gag, Geisli, Edda: a spar of timber, D.N. iii. 871.

spar-samr (spar-semi, f. saving), [Germ. sparsam], adj. saving.

SPÁ, ð, pres. spái; pret. spáð: [a contr. form; Scot. spae; cp. Germ. spähen; Lat. spec-, spicio] :-- prop. to pry, look, but only in II. metaph. to spae (Scot.), prophesy, foretel, the person in dat., the thing in dat. or acc.; eigi vil ek þess spá, Sd. 160; spá mun ek þeim þess, at ..., Fb. i. 548; spá ú-orðna hluti, 656 C. 6; spá fyrir ú-orðna hluti, Fms. i. 96; spá mér slíkar spár, Nj. 82; þat spáði mér Þórir félagi minn, 98; kemr nú í hug hvat konungrinn hafði spáð homun, Fms, xi. 83; spásaga er spáð var, viii. 240.

spá, f. a spae (Scot.), prophecy; spá mér slíkar spár, Nj. 182; sjaldan hafa spár mínar átt langan aldr, Grett. 116 A; sínar spár, Al. 65; spáin Finnanna, Fs. 25; leggja hug á spár, 19; segja spár, Edda, passim. 2. as names of poems, Völu-spá, Merlinus-spá.

spá-dís, f. a spae-sister, Fas. i. 144.

spá-dómliga, adv. prophetically, Stj. 230, 236.

spá-dómligr, adj. prophetical, Stj. 432.

spá-dómr, m. 'spae-dom,' prophecy, Bret. 62, Fb. i. 77, Stj. 230; Oðinn hafði spádóm (divination), Edda (pref.); spádóms andi. Fb. i. 121, Stj. 63; spádóms fræði, 471; spádóms gjöf, 6; spádóms orð, 63.

spá-farar, f. pl. soothsayings, vaticination, Gþl. 137.

spá-gandr, m. 'spae-charms,' Vsp.; for this word see gandr.

spá-kona, u, f. a 'spae-qneen,' spae-wife, prophetess, Fms. x. 223; s. sú er sybil hét, Edda (pref.); kona sú er Anna hét, hún var s. Mar. 35; cp. þar var Anna spákona dóttir Phanuels af kyni Asser, Luke ii. 36. 2. as a nickname, Þórdís s.; whence Spákonu-fell, a local name, Landn.

spá-leikr, m. 'spaeing,' divination. Ver. 26, Rb. 384, Yöls. R. 5: a prophecy, Sturl. i. 121, Bret. 43: spáleiks andi, a prophetic spirit, Sks. 561, Stj. 6, Fb. i. 121; spáleiks sýn, a vision, MS. 623. 62.

spá-ligr, adj. prophetic; ú-spáligr, Fbr.

spá-maðr, m. a 'spae-man,' soothsayer, prophet, Fms. i. 145; Chalkas s., Al. 52; ek á uxa þann er ek kalla spámann. því at hann er spakari, en flest önnur naut, Fms. ii. 193; spámenn, galdramenn, H.E. i. 522; seiðmaðr, þat er s., Fms. x. 378. 2. esp. in a Biblical sense; Guðs spámaðr, Sks. 690, Stj. 6; fyrir munn Davíðs spámanns, Bs. i. 265; Lög ok Spámanns, the Law and the Prophets, Niðrst. 8: passim in the Icel. Bible, spámanns orð, the words of the prophet, Bs. i. 728, Hom. 105, N.T., Pass., Vídal., passim.

spámann-ligr, adj. (-liga, adv.), prophet-like.

spá-mæli, n. pl. prophetic words, Sturl. i. 223, Gísl. 94, Fms. v. 322.

spá-mær, f. = spákona, Eb. (in a verse); in Norway spaa-möy is a knuckle in a cow's foot (the same double sense as in Icel. vala?), used in the game of playing the wizard or prophet, Ivar Aasen.

spán-bakki, a, m. = skotbakki, Fms. ii. 271.

spán-brjóta, braut, to shiver, break into splinters, Ann. 1343.

SPÁNN and spónn, m., gen. spánar, dat. spæni, pl. spænir, acc. spánu, spónu, Fms. i. 128, 290, N.G.L. ii. 131: the mod. form is spónn, spóns, acc. pl. as well as dat. spæni: [A.S. span, spoon; Germ. spann; Dan. spaan; Engl. spoon] :-- a chip, shaving, made by a plane, knife, axe; þó at miklir spænir væri af telgdir, Bjarn. 14: spánn af krossinum helga, Fms. vii. 91; spánu nokkora ... hann sópaði spánunum öllum í hönd sér ... lét brenna spánuna í lófa sér, Ó.H. 197; spánu þá er þeir telgdu, Fms. xi. 34; ok fylldu upp af spánum, i. 127: tjörgaða spónu. 128; afhógg ok spónu, 290; til þess er snjór kemr á spónu, N.G.L. ii. 131; hrjóta spænirnir upp í móti honum, Edda; lokar-spænir, spána-hrúga, Krók. 52 C: in the phrase, brotna í spán, to be 'broken into matchwood,' of a ship, Eg. 405, Nj. 267, 282, cp. Kristni S. (in a verse). II. metaph. usages, a target; setja spán í bakka. Fms. ii. 271; skot-spánn, q.v. :-- the gilt beaks, of dragons' heads on ships (enni-spánn), bera goldna spánu, Edda (in a verse); enni-spánn, q.v. :-- of a sword's sheath, sverð með umgerð ok spónum, Þiðr. 80 :-- shingles for thatching, D.N. iii. 409, v. 387, 637 (spón-þak) :-- chips used for soothsaying, cp. Lat. sortes, féll honum þá svá spánn sem hann mundi eigi lengi lifa, Yngl. S. ch. 42 (see blót-spánn); þeir felldu spán til byrjar, ok féll svá, at Óðinn vildi þiggja mann at hlutfalli at hanga, Fas. iii. 31. 2. a spoon; eta spón-fastandi, Pr. 475; horn-spánn, Fms. vi. 364; Þórdís bar inn grautar-trygla á borð ok hélt með á spónum, Eb. 36, Gísl. 72; allr borðbúnaðr af silfri, diskar ker ok spænir, Ísl. ii. 436; spóna-trog, a trough or tray in which the spoons were served at table, Gísl. 72.

Spánn, m. Spain, Fms. vii. 78 sqq., x. 92: Spán-land, n. id., Stj. 92 (Spána-land, id. v.l.): Spán-verjar, m. pl. Spaniards, Mirm.: Spán-verskr, adj. Spanish, Karl. 449: mod. Spánskr.

spán-nýr, adj. (spelt spánýr), [Engl. span in 'spick and span'], span-new, very freq. in mod. usage; vín spánnýtt at drekka, fresh wine, Þiðr. 15, v.l. 2. metaph. quite fresh, not exhausted, Eg. 585, Fms. viii. 405, 413; spánnýjar sakir, Ld. 144; hann strýkr af sér eitrið allt ok verðr þá spánýr eptir, Hom. (St.)

spán-ósi, adj. span-new, of ships just launched; þau (the ships) vóru spánósa ok nýbrædd, Fms. viii. 382; kista s. svá sem nýskafin væri, Ó.H.

spán-þak, n. a shingle-roof, Edda.

spán-þaktr, part. shingle-thatched, Fms. v. 331.

spár, adj., spá, spátt, [spá] :-- prophetic; í hjarta spás manns, Hom. 58; þat er spátt, er spakir mæla, Bs. i. 264: also spá (fem. adj.) er spaks geta, Grett. 72 new Ed., Fms. xi. 154: sann-spár, for-spár, veðr-spár, q.v.

spá-saga, u, f. a 'spae-word,' prophecy; nú kom fram spásagan Gests, Ld. 286, Sturl. ii. 78: plur., góðar þykkja mér spásögur þínar, Nj. 146; þessi s. er nú fram komin á várum dögum, Fms. viii. 240, Al. 65.

spá-sögn, f. = spa saga, Fms. ii. 285, Stj. 240.

spázera, að, [from Germ. spazieren], to walk, Fms. xi. 430, Stj. 138, Bs. ii. 57.

spázia, u, f. the margin of a book, skrifa á, spázíuna.

spéa (spjá), að, [Dan. spea], to mock; og spéar hann upp í há völd, Hallgr.; ... spjöðu hann, Pass.: spé-, n. mocking: spé-koppar, m. pl. dimples: spé-hræddr, adj. fearing ridicule: spé-skorinn, part. with short-cropped hair.

spegill, m. [Dan. speil; Germ. spiegel; Lat. speculum.], a mirror, Stj. 9, Fms. iii. 543, Mar. 1032, Pm. 87, 98.