This is page 670 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 13 Mar 2021. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

670 ÚTANBORÐS -- ÚTHELLING.

i. 397; Sks. 258, Fms. xi. 394, x. 403; fyrir útan leyfi, Sks. 548; fyrir útan allar flærðir, 358; fyrir smala-för útan, except, Grág. i. 147; fyrir þat útan, 139; þar fyrir útan (Dan. desforuden), Fms. iii. 44: as adverb, svá at af gengu nafarnar fyrir útan, Eb. 118; þá menn er land eigu fyrir útan, Grág. (Kb.) ii. 80.

B. In COMPDS, prefixed to gen.: útan-borðs, [Dan. udenbords], overboard, Sturl. i. 118, Fms. vii. 202, v.l. útan-borgar, out of town, Mar., Blas. 50, Fms. xi. 160. útan-bókar, without book; kunna, læra ú., by rote. útan-brautar, out of the way, left in the cold, Bs. i. 728, MS. 625. 189. útan-bæjar, outside the town, Arons S. (Bs. i. 517). útan-fjarðar, outside the firth, Vm. 165, N.G.L. i. 174. útan-fjórðungs, outside the quarter, Grág. i. 165: útanfjórðungs-maðr, m. a person living outside the quarter, Grág. i. 96. útan-fótar (opp. to innan-fótar), on the outside of the foot (leg), Nj. 97, Fas. iii. 357. útan-garða, outside the yard (house), Grág. ii. 222, 233, Fsm. 1. útan-garðs, outside the fence, Grág. i. 82, 448, ii. 263, N.G.L. i. 42: outside the farm, Ám. 6, 26. útan-gátta, out-of-doors, Stj. 436. útan-hafnarfat, an outer cloth. útan.-hafs, beyond the sea, Stj. 93. útan-héraðs, outside the district, Js. 92: útanhéraðs-maðr (-strákr), m. a man not belonging to the county, Ld. 228, 272, Bs. i. 627. útan-hrepps, outside the Rape, Grág. i. 293, 447: útanhrepps-maðr, m. an outsitter, Grág. i. 448, K.Þ.K. útan-lands and útan-lendis, abroad, Eg. 185, 195, 691, Hkr. ii. 114, Fms. iii. 118, vi. 233, vii. 121: útanlands-maðr, m. a foreigner, Grág. i. 224, ii. 405: útanlands-siðir, m. pl. outlandish, foreign manners, Fms. vii. 171. útan-lærs, outside the thigh, Eg. 298. útan-sóknar, out of the parish, N.G.L.: útansóknar-maðr, m. a man not of the parish, H.E. i. 483. útan-stafs, outside the border; eignir þær er ú. eru kallaðar ok í almenningum eru, N.G.L. i. 125. útan-steins, outside the stone, Fas. i. 514. útan-sveitar, out of the sveit: útansveitar-maðr, m. an alien to the sveit, Fs. útan-þinga, outside the parish, Pm. 47. útan-þings, outside the þing (the place), N.G.L. i. 63: útanþings-maðr, m. a man of another district, Grág. i. 85.

útan-ferð, f. a journey abroad, Nj. 41, 281, Ísl. ii. 214, Ann. 1290, Bs. i. 510, Grett. 100 new Ed.; útanferða-laust, Sturl. iii. 264.

útan-för, f. = útanferð, Clem. 48, Bs. i. 503, 506.

útan-stefning, f. a summons abroad, from the king of Norway to a person in Icel., Bs. i. 503, D.I. i. 635.

útan-verðr, adj. outward, outside; í útanverðri höfn, Fms. iv. 302; í útanverðum kirkjugarði, Eg. 770; í útanvert Digranes, 193; réttsýni upp í Hraukbæjar-grafir útanverðar, Dipl. v. 19; til kórs útanverðs, Symb. 57.

út-arfi, a, m. an 'out-heir,' distant heir, not in the direct line, K.Á. 54, Gþl. 226.

útarla = útarliga, Fms. viii. 71, K.Þ.K. 40.

útar-liga, adv. 'outerly,' far out; sitja, setjask ú., i.e. near the entrance, Fms, ii. 3, Nj. 32; ef ek sit svá lengi ok ú. sem ek em vanr, Edda 35 (of a fisher); útarliga í eyjum, in outlying islands, K.Á. 70; búa ú., N.G.L. i. 14.

út-armr, m. the outer branch, Rb. 440.

útarr, compar. farther out, outer; superl. útarst, outmost; sitja hit næsta útar frá, Nj. 50; hætt var at sitja útarr, farther out seawards, Edda 35; útar frá kórinum, Fms. vii. 278; útarr fyrir annars landi, Grág. ii. 380; færa skip útarr, Hým. 20; útar meirr, 'outermore,'farther out, Fms. vii. 260: superl., útast við ströndina, viii. 216; þar eru netlög útarst í sæ, Grág. ii. 538; þaðan ór fjöru sem fyrvir útarst, 380.

út-ása, að, to tack out, as a naut. term: hence metaph., útása sig, to make one's preparations.

út-beit, f. an 'out-bait,' grazing, opp. to stall-feeding; góð ú., Eg. 710; ek þarf bæði hey ok ú., Fms. vi. 103.

út-beizla, u, f. sequestration, execution, for fines; sækja e-n út með útbeizlu, N.G.L. i. 249.

út-bita, að; ú. augunum, to turn the eyes in the head, so that the white alone is seen, Fb. i. 566.

út-boð, n., mostly in pl. 'out-biddings,' a calling out, levy, conscription, of ships and men, Sks. 27; hafa leigu-laust ok útboða., free from levy, Gþl. 432; synja honum leiðangrs né útboða, 76; hann var opt á sumrum í hernaði ok hafði útboð mikil í landi, ... þat var eitt var at jarl hafði útboð mikit sem hann var vanr, Orkn. 40; í því biskups-ríki eru ellifu tigir skipa konungi til útboðs, Fms. xi. 229; ek vil at þú farir sendiferð mína norðr á Hálogaland ok hafir þar útboð, bjóðir út almenning at liði ok at skipum, ... þá átti hann þing en sendi menn sína frá sér at krefja útboðsins, Ó.H. 147; útboða-bréf, a writ of conscription, Fms. ix. 297, x. 64; útboða framlag, Sks. 27 B.

út-borði, a, m. the outboard, seaward side; in the phrase, á útborða, Eg. 74, 195, 354, Fms. viii. 138, 417, v.l.

út-borg, f. an 'out-borough,' outworks, Fms. ix. 41, x. 153, v.l.

út-brot, n. an eruption.

út-brotning, f. an outbreak, Greg. 22.

út-burðr, m. a bearing out; skipleigu, uppburð ok útburð, unloading and freighting, of ships and cargo; útburðar eldr, a fire cast out, Gþl. 377. 2. esp. the exposing of infants (see bera A. III. 2); barna útburðr, Íb. 12: in popular superstition, the spirit of an exposed infant, which is heard in desert places to emit a shrill, piteous cry, hence the Icel. phrase, 'to cry like an útburðr;' in the earlier eccl. law, útburðr means the spirit of an infant that died unchristened; börn er eigi fengu skírn skyldi grafa útan við kirkju-garð, en áðr vóru þau grafin fjarri vígðum stoðum sem sekir menn, ok kölluðu fáfróðir menn þá útburði, Bs. i. 687. útburðar-væl, n. a piteous wailing heard in desolate places, of evil foreboding, cp. Maurer's Volks. 59, and Ísl. Þjóðs. i.

út-búð, f. an outlying shed, D.N. ii. 784.

út-búinn, part. fitted out, Fms. vi. 445.

út-búningr, m. outfittings.

út-byrðis, adv. overboard, Eg. 123, Nj. 125, Fms. ii. 17, vi. 16, xi. 129, Landn. 44, v.l.

út-býta, t, to give alms, N.T.

út-bænhús, n. an outlying chapel, Pm. 99.

út-dalr, m. an outlying valley, opp. to fjalldalr, Valla L. 206.

út-dyrr, n. pl. = útidyrr, Fms. v. 338.

út-eng, f. an outlying field, D.N.

út-erfð, f. an inheritance to the útarfar, Gþl. 458.

út-ey, f. an outlying island, 655 xiii. B. 4, Fms. i. 5, K.Þ.K. 32.

út-eygr, adj. 'out-eyed,' goggle-eyed, Sd. 147, Bárð. 165.

út-eyrr, f. an outer-bank, Fms. viii. 316, v.l.

út-fall, n. the 'out-fall,' ebbing tide, low water, opp. to at-fall, Eg. 362, 600, Ld. 56, Orkn. 428, v.l.

út-ferð, f. an 'out-journey,' journey to a remote, outlying place, e.g. to Palestine, Fms. vii. 75, 160, xi. 351; útferðar saga, the story of a journey to the Holy Land, vi. 355; útferðar skip, a ship for a voyage to the Holy Land, Orkn. 260 old Ed.: = eccl. exodus, Stj. 236, 246: of a journey to Iceland (fara út), útferðar-leyfi, the king's leave to return to Iceland from Norway, Sturl. iii. 307; heldr mik þá ekki til útferðar, Nj. 112; þeirra manna er ú. eigu, Jb. 156.

út-firðir, m. pl. the outer fjords; útfjarða-maðr, Sturl. ii. 149.

út-firi, f. ebbing; þar er ú. mikil, Eg. 528.

út-fættr, adj. 'out-footed,' bandy-legged, = Lat. varus, Fbr.

út-för, f. = útferð; hann sviku Blaku-menn í útfaru, Baut.; út-farar skip, an outward-bound ship, esp. for Palestine, Fms. x. 120, Orkn. 322, 334; útfarar drápa, a poem on a voyage to Palestine, Fms. viii. 207; útfarar-saga, vi. 355: a journey to Iceland, Grág. ii. 408; skal konungr ráða útförum várum, Gþl. 76. 2. as a law phrase, a levy for service out of the kingdom; útfara-bálkr, Gþl.; Íslendingar eru skyldir útfarar með Noregs konungi, Grág. ii. 408; útfara leiðangr, H.E. i. 414. 3. a burial; var hennar útför gör sæmilig eptir fornum sið, Fas. i. 463, Þórð. 59, Pass. 49. 19; útfarar-minning, a memorial.

út-ganga, u, f. a going out (from a house), Lat. exitus, Sks. 49, Eg. 89, Nj. 200, Fms. ii. 2, ix. 55, Stj. 60: a passage, Fas. i. 14, Eg. 91. II. a quittance, clearing, payment, discharge; stefna til gjalda ok útgöngu, Grág. i. 184; stefna til útgöngu um féit, 183. útgöngu-sálmr, m., -vers, n. the dismissal hymn or verse.

út-gangr, m. = útganga, Eg. 91.

út-garðar, m. pl. the outer building; færa e-n við útgarða, to throw to the wall, Glúm. 344; þann mann er um útgarða færði (who cast out) alla frændr sína, Gísl. 84. 2. mythol. the 'out-yard,' abode of the giant Útgarða-Loki, Edda.

út-gjald, n. pl. a payment, discharge, Fms. ii. 114: an outlay, fine, viii. 127, Bs. i. 751.

út-gjöf (mod. út-gipt, Dan. udgivt), f. an expense, MS. 4. 11.

út-greizla, u, f. a discharge, Nj. 15, Bs. i. 713.

út-grunn (út-grynni, Fas. i. 351), n. 'out-grounds,' shallowness of shore, Bs. i. 530.

út-grunnr, adj. shoaling gradually from the shore; þar er útgrunnt, Fms. viii. 317, xi. 241, Gþl. 460.

út-görð, f. an outfitting, of a war expedition, esp. in the old writers used of the force or ships kept at sea for defence of the coast; hafa útgörðir fyrir landi, Orkn. 64; Eyvindr fór þá í vestrvíking ok hafði útgörðir fyrir Írlandi, Landn. 205; þeim mönnum er hér eru í útgörðum með oss, N.G.L. i. 227; göra útgörðir, to serve in the defence, Grág. ii. 409; útgörðar-bólkr, the section of law treating of the levy, N.G.L. i. 96; skyldir ok útgörðir, Fms. vi. 339; hann var í útgörðum ok herferðum Pharaonis, Stj. 198. 2. in mod. Icel. usage, útgerð is a fisherman's stores of food whilst in fishing-places.

út-haf, n. the out-sea, the main, Al. 113, Rb. 440, Symb. 14, Stj. 64, 74, 82.

út-hafi, a, m. the outlying pasture, Gþl. 368.

út-hálfa, u, f. the outskirts, Stj. 82 (v.l.), 461, Al. 83.

út-heimta, u, f. a craving for payment, Fas. iii. 194, Fb. iii. 316. útheimtu-maðr, m. a collector, H.E. i. 511.

út-heimting, f. = útheimta, D.N. vi. 238.

út-helling, f. an outpouring, shedding, Skálda, Orkn. 170, Karl. 179, Bs. i. 847.